Kokoryczka występuje przeważnie w krajach strefy klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W środowisku naturalnym spotkać ją można w lasach nadrzecznych, bukowych i bukowo-grabowych. Najbardziej znany w Polsce gatunek stanowi kokoryczka wielokwiatowa. Podstawowe związki chemiczne w niej zawarte to: asparagina, glikozydy, flawonoidy, kwasy organiczne, śluzy, saponiny.
Co to jest kokoryczka i jakie są jej gatunki?
Kokoryczka (łac. Polygonatum Mill.) to rodzaj wieloletniej roślin zaliczany do rodziny szparagowatych (łac. Asparagaceae). Szacuje się, że do rodzaju kokoryczka należy 57–60 gatunków. Największe zróżnicowanie gatunkowe występuje w Azji wschodniej, gdzie rośnie nawet do 20 gatunków kokoryczki. We florze Polski spotyka się tylko trzy:
- kokoryczka okółkowa (łac. Polygonatum verticillatum (L.) All.),
- kokoryczka wielokwiatowa (łac. Polygonatum multiflorum (L.) All.),
- kokoryczka wonna (łac. Polygonatum odoratum (Mill.) Druce, syn. P. officinale All.), znana też jako kokoryczka lekarska.
Zastosowanie i właściwości lecznicze kokoryczki
Kokoryczka, zwłaszcza wielokwiatowa, znalazła szerokie zastosowanie w lecznictwie. Podstawowym surowcem zielarskim jest kłącze. Roślina wykazuje działanie przeciwreumatyczne, ściągające, antyseptyczne, moczopędne, bakteriobójcze, regenerujące, przeczyszczające, przeciwobrzękowe, wykrztuśne, nasercowe. Uzupełnia terapię diabetologiczną, gdyż obniża poziom cukru we krwi. Kokoryczka wzmacnia siłę skurczu mięśnia sercowego, w konsekwencji czego zapewnia jego lepsze dotlenienie i ukrwienie. Posiada też właściwości hipotensyjne, czyli obniżające ciśnienie tętnicze krwi. Jej stosowanie poleca się jako element wspomagający leczenie zaburzenia pracy nerek, stanów zapalnych przewodu pokarmowego, niewydolności krążenia, kamicy moczanowej, reumatyzmu, przewlekłego i uciążliwego kaszlu, bólów menstruacyjnych, czerwonki, hemoroidów. Stosowana zewnętrznie przyspiesza proces gojenia stłuczeń, siniaków, krwiaków, wrzodów, czyraków, obrzęków. Wydelikatnia, wybiela, uelastycznia skórę oraz usuwa przebarwienia i łagodzi podrażnienia. Stosowanie kokoryczki korzystnie wpływa na cerę trądzikową, a zwłaszcza na trądzik różowaty oraz atopowe zapalenie skóry. Trwają badania nad potencjalną aktywnością cytotoksyczną kokoryczki w stosunku do komórek nowotworowych.
Jak używać kokoryczki?
Z kokoryczki przyrządza się napar z suszonego kłącza. Należy 1 łyżkę ziela zalać 250 ml wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na 30 minut. Zalecane dzienne spożycie wynosi 3 razy po 3 łyżki. Surowiec nabyć można w wybranych aptekach, sklepach zielarskich czy przez internet. Możliwe jest także samodzielne zbieranie ziela w czasie kwitnienia rośliny i suszenie w pokojowej temperaturze w zacienionym miejscu. Napar stosować można zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie do przemywania zmienionych chorobowo miejsc, wykonywania okładów czy jako dodatek do leczniczej kąpieli. Na bazie kokoryczki przygotowuje się też intrakty, proszek ze zmielonych kłączy i przeznaczone wyłącznie do stosowania zewnętrznego wyciągi.
Sporą popularnością cieszy się też nalewka z kokoryczki. Przygotowując ją, konieczne jest zachowanie proporcji 1 część surowca zielarskiego na 5 części alkoholu 40–60%. Składniki po połączeniu poddaje się macerowaniu przez okres 14 dni. Po tym czasie przecedza się i zlewa do szklanych butelek. Zalecane się spożycie 1 łyżki nalewki dziennie. Ciekawym rozwiązaniem jest też tonik. Sporządza się go, zalewając 1,5 łyżki rozdrobnionych kłączy 2 szklankami letniej wody. Całość gotuje się pod przykryciem przez 5 minut, a po ostudzeniu przemywa skórę nasączonym w płynie płatkiem kosmetycznym.
Kokoryczka – roślina trująca
Niestety kokoryczka to roślina trująca. Działanie takie wykazują jej owoce, które wyglądem przypominają owoce borówki czernicy. Znajdują się w nich glikozydy i asparagina. Powoduje nudności, wymioty, biegunkę, zaburzenia pracy nerek i rytmu serca.
Kiedy warto sięgnąć po naturalne metody leczenia? Dowiesz się tego z filmu:
Kokoryczka jako roślina ozdobna
Prócz zastosowania prozdrowotnego, kokoryczka pełni też funkcję ozdobną. Najlepiej jej walory prezentują się nad brzegiem strumienia i oczka wodnego oraz w ogrodowych leśnych zakątkach, ale może też być wykorzystywana do ciętych kompozycji kwiatowych. Doskonale nadaje się jako ozdoba do skalniaków. Kokoryczkę sadzi się w parkach wokół skupisk krzewów. Dobrze komponuje się z paprociami.
Posiada białe dzwonkowate, wąskie kwiaty zwisające na krótkich szypułkach o średnicy 10 mm, zgrupowane w gronach. Kokoryczka kwitnie od kwietnia do czerwca. Przez resztę sezonu rolę dekoracyjną pełnią jej pędy (o długość około 60–80 cm) pokryte zielonymi, szerokimi, lancetowatymi liśćmi, które przypominają liście konwalii. Roślina osiąga około 70 cm wysokości.
Uprawa kokoryczki
Uprawa kokoryczki nie nastręcza wielu trudności. Oprócz zacienionego stanowiska wymaga żyznej, przepuszczalnej, stale lekko wilgotnej i próchnicznej gleby. Kokoryczka jest całkowicie mrozoodporna, przez co nie wymaga zimowego okrycia. Dodatkowo nie potrzebuje specjalnej ochrony przed szkodnikami czy zabiegów pielęgnacyjnych. Roślina rozmnaża się przez podział kłączy wczesną wiosną.
Bibliografia:
1. J. Kowalski, H. Strzelecka, Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Warszawa 2000.
2. M. Rejewski, Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Przewodnik botaniczny, Warszawa 1996.
3. J. Stefanowicz, R. Ochocka, Kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum (L.) All. – pospolita roślina lecznicza naszych lasów, „Postępy Fitoterapii”, 2004, 4, s. 163–168.
4. A. Sarwa, Wielki leksykon roślin leczniczych, Warszawa 2001.
