W związku z nieregularnym trybem życia oraz problemami z rytmem snu i czuwania katapleksja będzie coraz bardziej powszechnym schorzeniem. Leczenie katapleksji polega na dbaniu o higienę snu oraz przyjmowaniu odpowiednich leków. Ważne jest, by z problemem zgłosić się do lekarza, ponieważ stan ten może być niebezpieczny dla zdrowia i życia osoby chorej oraz otoczenia.
Katapleksja – przyczyny
Katapleksja należy w psychopatologii do grupy zaburzeń aktywności ruchowej o charakterze jakościowym. Inna nazwa to atonia. Objaw ten polega na nagłej utracie napięcia mięśni szkieletowych pod wpływem silnych emocji, które jest całkowicie odwracalne. Katapleksja jest syndromem neurologicznym, występującym w niektórych chorobach psychicznych. Wywołana jest niedoborem substancji o nazwie hipokretyna, która występuje naturalnie w płynie mózgowo-rdzeniowym.
Katapleksja jest objawem charakterystycznym narkolepsji, występuje u 60–70% pacjentów z tą jednostką chorobową. Narkolepsja to stan nadmiernej senności w ciągu dnia. Pojawia się napadowo. Charakterystyczne są dla niej „ataki snu”, pacjent nie jest w stanie przezwyciężyć chęci zaśnięcia i zasypia momentalnie. Może się to zdarzyć nawet podczas rozmowy czy prowadzenia samochodu, dlatego stan taki jest wręcz niebezpieczny dla życia chorego i jego otoczenia. Chory śpi podczas jednego incydentu od kilku do kilkunastu minut, a po drzemce czuje się rześki i wypoczęty. Jeśli dodatkowo występują omamy i paraliż przysenny, możemy być niemal pewni, że katapleksja jest wynikiem narkolepsji.
Katapleksja może być wywołana silnymi emocjami, takimi jak lęk, śmiech, stres. Najczęściej występuje podczas emocji pozytywnych, np. gdy osoba zaczyna zanosić się śmiechem, choć czasem nawet wspomnienie zabawnej sytuacji może wystarczyć do sprowokowania napadu. U dzieci schorzenie to występuje w przebiegu niektórych chorób metabolicznych, takich jak choroba genetyczna Niemanna-Picka typu C, która polega na zaburzeniu przemian cholesterolu w organizmie, zespół Pradera-Williego, dystrofia miotoniczna, choroba Norriego oraz zapalenie mózgu. Przypuszcza się, że stan taki jak w katapleksji występuje fizjologicznie w trakcie snu podczas fazy REM.
Co sprzyja problemom ze snem? Odpowiedź na filmie:
Katapleksja – objawy
Do głównych objawów katapleksji należą nagłe napady utraty napięcia mięśniowego. Chory upada na ziemię, nie kontrolując swojego ciała. Do obrazu katapleksji należy także nagłe wypadanie przedmiotów z rąk. Towarzyszy jej wzrost ryzyka upadków. Przy katapleksji częściowej objawem jest opadanie głowy, rąk, mięśni twarzy. Często dochodzi do problemów z wysławianiem się.
W katapleksji występują zaburzenia snu, osoba chorująca na katapleksję potrafi zasnąć w najmniej odpowiednim momencie. Podczas ataku jest całkowicie świadoma, więc łatwo odróżnić taki stan od napadu padaczkowego lub omdleń, w którym kontakt jest zaburzony. W badaniu charakterystyczne jest zniesienie odruchów z przyczepów ścięgnistych, takich jak odruch kolanowy. Szczególne wystąpienie objawów prezentuje się po narażeniu na silne emocje, kiedy chory się czegoś przestraszy, zdenerwuje się lub coś go rozśmieszy.
Osoba chora z objawami katapleksji nie pamięta zdarzenia łącznie z jego początkiem, nie wie, kiedy zbliża się napad. Między napadami, szczególnie u dzieci, charakterystyczny jest wyraz twarzy z otwartymi ustami, opadającymi powiekami i wysuniętym językiem. Chory na katapleksję ma napady od kilku razy na rok do nawet kilku razy na dzień i trwają one mniej więcej 2 minuty. Zazwyczaj katapleksja pojawia się w drugiej kolejności po zaburzeniach snu, rzadko zdarza się, że jest objawem zwiastującym narkolepsję. Status catapleticus to przedłużający się, trwający 30 minut napad, występujący zwykle po odstawieniu leków u chorych na narkolepsję.
Katapleksja – leczenie
Ze względu na to, że katapleksja często jest mylona z napadami padaczkowymi, niejednokrotnie błędnie stosuje się leki przeciwpadaczkowe. Właściwe leczenie katapleksji uzyskuje się za pomocą trójcyklicznych leków antydepresyjnych, takich jak klomipramina, imipramina. Można zastosować także leki antydepresyjne z grupy inhibitorów zwrotnych serotoniny, takie jak wenlafaksyna czy fluoksetyna. Leki dobiera lekarz psychiatra.
Jeśli katapleksja występuje jako objaw narkolepsji wraz z ciężkimi zaburzeniami snu, stosuje się hydromaślan sodu, może on jednak powodować uzależnienie. Leki te wpływają na przekaźniki w mózgu, redukują uczucie nadmiernej senności. Leczenie katapleksji bez użycia leków obejmuje: przestrzeganie higieny snu, kładzenie się spać o regularnych porach, planowanie drzemek w ciągu dnia, rezygnację z pracy zmianowej.
Bibliografia:
1) Jarema M. - Psychiatria, PZWL, Warszawa 2016
2) Steinborn B. - Neurologia wieku rozwojowego, PZWL, Warszawa 2017
3) Jarema M. - Psychiatria w praktyce, Oficyna Wydawnicza Medical Education, Warszawa 2011
