Karotenoidy występują w owocach, płatach i liściach roślin, nadając im określony kolor – od żółtego, przez pomarańczowy i różowy, aż po intensywnie czerwony. Substancje te należą do jednych z najsilniejszych przeciwutleniaczy obecnych w naturze – w organizmie człowieka stanowią prekursor witaminy A, która chroni komórki ciała przed reaktywnymi formami tlenu. Z tego powodu w kosmetyce i medycynie estetycznej karotenoidom przypisuje się właściwości opóźniające objawy starzenia się skóry i wykorzystuje się je do produkcji kosmetyków przeciwstarzeniowych. Karotenoidy jako przeciwutleniacze odgrywają istotną rolę również w dietetyce – regularne ich spożywanie wykazuje wiele prozdrowotnych właściwości. Warto jednak zaznaczyć, że nadmierna podaż witaminy A może być toksyczna.
Czym są karotenoidy?
Karotenoidy to węglowodory nienasycone, które należą do grupy organicznych związków zwanych izoprenoidami. W kwiatach, owocach i liściach roślin występują najczęściej wraz z chlorofilem w chloroplastach. Tempo rozkładu zielonego barwnika (chlorofilu) jest o wiele szybsze niż w przypadku karotenoidów – to właśnie z tego powodu jesienne liście zachowują żółte, pomarańczowe i czerwone odcienie. Pomimo tego, że znika z nich chlorofil, wciąż posiadają odpowiednią ilość karotenoidów, wykazujących właściwości antyoksydacyjne, opóźniające rozkład.
Do karotenoidów zalicza się ponad 600 związków, obecnych w roślinach. Niestety jedynie sześć spośród nich wykazuje korzystny wpływ na organizm człowieka. Są to:
- alfa-karoten,
- beta-karoten,
- beta-kryptoksantyna,
- luteina,
- likopen,
- zeaksantyna.
Gdzie znaleźć karotenoidy
Najbogatsze źródło karotenoidów w diecie człowieka stanowią czerwone oraz ciemnozielone warzywa i owoce, takie jak:
- marchew,
- pomidor,
- dynia,
- papryka,
- bataty,
- jarmuż,
- szpinak,
- brokuł
- morele.
Karotenoidy jako antyoksydanty – wpływ na organizm człowieka
Karotenoidy, stanowiące prekursor witaminy A, są jej podstawowym źródłem w diecie człowieka. W przewodzie pokarmowym karotenoidy są metabolizowane do postaci retinalu, a następnie retinolu, który w jelitach wchłaniany jest do krwiobiegu, skąd trafia do niemalże wszystkich tkanek organizmu.
Zastosowanie karotenoidów w kosmetyce i medycynie oscyluje ściśle wokół ich właściwości antyoksydacyjnych. Karotenoidy neutralizują reaktywny tlen cząsteczkowy oraz nadtlenowe, wolne rodniki, „wymiatając” je z organizmu. Dzięki temu stanowią skuteczną profilaktykę nowotworową, pozwalają zachować młodzieńczy wygląd skóry, podnoszą odporność organizmu, a nawet zapobiegają chorobom serca.
Zastosowanie karotenoidów w kosmetyce
Karotenoidy w kosmetyce wykorzystuje się w trzech podstawowych rodzajach kosmetyków lub zabiegów pielęgnacyjnych: przeciwstarzeniowych, przeciwtrądzikowych i depigmentacyjnych.
Przeciwstarzeniowe działanie karotenoidów obejmuje:
- pobudzanie syntezy kolagenu oraz elastyny, poprawę gęstości i elastyczności skóry;
- odbudowę uszkodzonych włókien kolagenowych;
- ochronę przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych oraz przed działaniem promieniowania UV.
Karotenoidy wykorzystuje się w pielęgnacji skóry trądzikowej, ze względu na działanie:
- normalizujące pracę gruczołów łojowych, ograniczające przetłuszczanie się skóry;
- oczyszczające ujścia mieszków włosowych, w których pobliżu mogą powstawać stany zapalne;
- zapobiegające przekształcaniu lipidowych składników sebum w produkty drażniące skórę.
Karotenoidy stosuje się również podczas zabiegów rozjaśniających skórę. Ich depigmanetacyjne działanie polega na:
- minimalizowaniu przebarwień skórnych, powstałych na skutek ekspozycji na słońce;
- redukcji ilości melaniny w skórze;
- zmniejszaniu widoczności przebarwień potrądzikowych.
Prozdrowotne działanie karotenoidów
Za sprawą działania antyoksydacyjnego, karotenoidy pozytywnie wpływają na funkcjonowanie niemalże całego organizmu. Do ich najważniejszych prozdrowotnych funkcji zalicza się:
-
Działanie antynowotworowe – karotenoidy usuwają z organizmu wolne rodniki, które są jedną z przyczyn powstawania i rozwoju chorób nowotworowych. Regularne spożywanie owoców i warzyw bogatych w karotenoidy obniża ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej, krtani, przełyku, szyjki macicy, prostaty czy pęcherza moczowego.
-
Utrzymywanie zdrowia oczu – dieta bogata w karotenoidy, a zwłaszcza w luteinę i zeaksantynę, pozwala uchronić oczy przed niekorzystnym działaniem promieniowania UVA i UVB. Niedobór karotenoidów może skutkować zwyrodnieniem plamki żółtej – choroby, która może skutkować nawet ślepotą.
- Profilaktyka chorób serca – regularnie spożywane warzywa i owoce, bogate w karotenoidy skutecznie obniżają poziom cholesterolu we krwi. Tym samym zmniejsza się ryzyko miażdżycy, zawału serca czy udaru niedokrwiennego mózgu.
