Jakie są pozycje ułożeniowe w pierwszej pomocy?

Nie ma pozycji ułożeniowej idealnej dla wszystkich poszkodowanych. Odpowiednie dostosowanie jej do stanu, w jakim znajduje się poszkodowany, znacznie ułatwi udzielenie pierwszej pomocy i będzie pomocne w zachowaniu czynności życiowych czy złagodzeniu bólu chorego. Należy pamiętać, że pozycja bezpieczna w ciąży to położenie na lewym boku.

Pozycja przeciwwstrząsowa

Jednym z elementów pierwszej pomocy w przypadku podejrzenia wstrząsu jest ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej. Może być stosowana także przy omdleniu. Wyjątkiem od jej zastosowania są urazy w obrębie jamy brzusznej, głowy, kończyn dolnych, miednicy lub kręgosłupa. Nie wykonuje się jej także u chorych nieprzytomnych. Pozycja przeciwwstrząsowa polega na ułożeniu poszkodowanego w pozycji leżącej na plecach, czyli na wznak, na twardym podłożu. Następnie unosi się biernie kończyny dolne poszkodowanego do góry tak, aby pięty znajdowały się około 30–40 cm powyżej poziomu klatki piersiowej. Należy zapewnić stabilne podparcie dla kończyn dolnych, najlepiej na całej ich długości. W tym celu można użyć zrolowanych koców, pościeli itp.

Dzięki takiemu ułożeniu chorego krew znajdująca się w kończynach przetaczana jest stopniowo do klatki piersiowej, przez co częściowo rekompensuje jej niedobór. Następuje przejściowa (<7 minut) poprawa parametrów życiowych. Pomimo powszechnego stosowania pozycji przeciwwstrząsowej jej skuteczność w licznych badaniach została poddana krytyce. Stąd też pojawiły się podzielone opinie co do zasadności jej stosowania.

Przeciwnicy zwracają uwagę, że uniesienie nóg może predysponować do nasilenia krwawienia w górnej połowie ciała lub stać się przyczyną zwiększonego ucisku trzewi na przeponę, w konsekwencji czego mogą się rozwinąć trudności w oddychaniu.

Pozycja bezpieczna w ciąży

Pozycja bezpieczna w ciąży stosowana jest zwłaszcza w przypadku kobiet w zaawansowanej ciąży. Poszkodowaną najlepiej ułożyć pod kątem 15 stopni na lewym boku. Pomocne w tym będzie umieszczenie woreczka z piaskiem, poduszki lub specjalistycznego klina pod prawym pośladkiem i okolicą lędźwiową, co spowoduje uniesienie prawego biodra ciężarnej. Takie ułożenie łagodzi ucisk żyły głównej i aorty. Poszkodowaną układa się na stabilnej powierzchni. Niewłaściwe ułożenie kobiety w ciąży może spowodować zagięcie pępowiny, co utrudnia przepływ krwi między matką a dzieckiem i predysponuje do wad rozwojowych płodu.

Inne pozycje w pierwszej pomocy

Pozycja na wznak stosowana jest, jeśli nie ma konieczności ułożenia poszkodowanego w żadnej ze specjalnych pozycji. Wymagana jest podczas prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Chorego kładzie się na stabilnej powierzchni, na plecach, z wyprostowanymi kończynami górnymi i dolnymi.

Pozycję na wznak z wałkiem pod kolanami stosuje się w przypadku zranień w obrębie jamy brzusznej i bólów brzucha. Można ją zastosować przy złamaniu kości miednicy. Pod kolana poszkodowanego podkłada się zwiniętą kurtkę, koc itp. Pozycja zastana to taka, w jakiej zastaje się poszkodowanego i nie zmienia się. Pozycja półsiedząca stosowana jest przy ciężkiej duszności, na przykład przy astmie lub zranieniach w obrębie klatki piersiowej. Poszkodowanego sadza się opartego plecami o stabilne podparcie. Można mu lekko ugiąć nogi w kolanach, co odciąży mięśnie jamy brzusznej.

Pozycja boczna ustalona

Pozycja boczna ustalona stosowana jest u poszkodowanych nieprzytomnych z zachowanymi czynnościami życiowymi. Jest to bezpieczna pozycja, która jest:

• stabilna – pozwala na ułożenie znacznie cięższych osób od siebie, uniemożliwia samodzielne odwrócenie się poszkodowanego;

• zabezpiecza przed zachłyśnięciem – zapewnia swobodne spływanie treści pokarmowej z przełyku do jamy ustnej, dzięki czemu ryzyko możliwego zakrztuszenia się przez poszkodowanego z powodu braku odruchów obronnych znacznie maleje;

• zapewnia drożność dróg oddechowych – odgięta do tyłu głowa zapobiega ryzyku zapadnięcia się języka na tylną ścianę gardła z powodu rozluźnienia mięśni gardła.

Pozycja boczna ustalona krok po kroku:

• Trzeba sprawdzić, czy w jamie ustnej poszkodowanego nie ma ciał obcych. Jeśli nosi okulary, należy je zdjąć.

• Wyjmuje się z kieszeni odzieży poszkodowanego przedmioty, które mogą grozić urazami lub są na tyle duże, że uniemożliwiają stabilność ułożenia.

• Należy uklęknąć możliwie blisko boku poszkodowanego i wyprostować mu nogi.

• Rękę, która znajduje się bliżej, zagina się pod kątem prostym w stawie łokciowym, a następnie układa w taki sposób, aby przedramię znajdowało się równolegle do reszty ciała, dłoń powinna być skierowana ku górze.

• Znajdującą się dalej rękę poszkodowanego należy delikatnie zagiąć i przyłożyć wierzchem dłoni do policzka.

• Drugą ręką należy chwycić i pociągnąć położoną dalej nogę i zgiąć w kolanie, tak aby stopa oparła się płasko o podłoże.

• Przytrzymując dłoń dociśniętą do policzka, należy pociągnąć poszkodowanego za biodro i ramię, aby odwrócić go w swoją stronę, a następnie ułożyć na brzuchu.

• Kończynę dolną, za którą przetaczało się poszkodowanego, należy ułożyć tak, aby staw kolanowy i biodrowy były zgięte pod kątem prostym (zapobiega to obróceniu się poszkodowanego na twarz).

• Choremu odchyla się głowę w tył, co ułatwia proces oddychania i zapewnia drożność dróg oddechowych.

• Trzeba upewnić się, że ciężar ciała poszkodowanego nie powoduje ucisku na położoną na dole rękę.

• Chorego zabezpiecza się przed utratą ciepła, co 2–3 minuty sprawdza oddech i puls.

Bibliografia:

1. Saczka B., Pierwsza pomoc. Rany, krwotoki, wstrząs – przyczyny, objawy, postępowanie, Katowice, Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach, 2012.

2. Wiśniewski B., Lepka K., Kwalifikowana pierwsza pomoc. Vademecum ratownika, Katowice, Elamed, 2017.

3. Colquhoun M.C., Handley A.J., Evans T.R., ABC resuscytacji, Wrocław, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, 2006.

4. Jakubaszko J., Medycyna Ratunkowa, Wrocław, Urban &amp; Partner, 2008.

5. Andres J., Pierwsza pomoc i resuscytacja krążeniowo-oddechowa. Podręcznik dla studentów, Kraków, Polska Rada Resuscytacji, 2011.

6. Panufnik K., Bartkowski M., Pierwsza pomoc. Obowiązkowe instrukcje postępowania podczas wypadków i w sytuacjach kryzysowych, Poznań, FORUM, 2008.