Alkoholowe i niealkoholowe stłuszczenie wątroby to pierwszy stopień uszkodzenia tego narządu. Nieleczone, przekształca się w stan zapalny, w którego następstwie dochodzi do marskości wątroby. Objawy stłuszczenia wątroby występują rzadko. Choroba przeważnie nie daje żadnych dolegliwości. W jej leczeniu ważne miejsce zajmuje odpowiedni sposób odżywiania.
Objawy stłuszczenia wątroby – alkoholowe i niealkoholowe podłoże choroby
Alkoholowe stłuszczenie wątroby (z ang. alcoholic steatohepatiti, ASH) to zespół objawów klinicznych oraz zmian histopatologicznych w wątrobie, które występują na skutek nadużywania alkoholu etylowego. Etanol metabolizowany jest w wątrobie. Ulega utlenieniu do kwasu octowego, a pośrednim produktem tej przemiany jest aldehyd octowy. Zazwyczaj alkoholowemu uszkodzeniu wątroby towarzyszą organiczne i czynnościowe uszkodzenia w obrębie innych narządów, w tym trzustki, serca, nerek. Objawy alkoholowego stłuszczenia wątroby rozwijają się u większości osób nadużywających alkoholu. Do niealkoholowego stłuszczenia wątroby (z ang. nonalcoholic steatohepatiti, NASH) predysponują takie czynniki, jak zespół metaboliczny i związana z nim nadmierna masa ciała oraz insulinooporność, zaburzenia metabolizmu lipidów (jak w przebiegu abetalipoproteinemii, w chorobie Andersena, hipobetalipoproteinemii, chorobie Webera-Christiana), toksyny, zażywanie niektórych leków, żywienie pozajelitowe. Przebieg choroby jest taki sam w alkoholowym i niealkoholowym stłuszczeniu wątroby. Przejawia się tym, że w hepatocytach, czyli w komórkach wątrobowych, dochodzi do gromadzenia się tłuszczu.
W jaki sposób objawia się stłuszczenie wątroby?
Alkoholowe i niealkoholowe stłuszczenie wątroby ma przeważnie bezobjawowy przebieg. Chorzy mogą odczuwać zmęczenie, osłabienie i ogólne złe samopoczucie. Stłuszczenie wątroby objawiać się może niespecyficznymi dolegliwościami bólowymi pod prawym łukiem żebrowym. Obserwuje się hepatomegalię (powiększenie wątroby). Prawidłowe położenie wątroby to prawy górny kwadrant jamy brzusznej powyżej łuku żebrowego i część nadbrzusza. Narząd sięga 5–10 cm na lewo od środkowej linii ciała.
Rzadkością są cechy nadciśnienia wrotnego i splenomegalia, czyli powiększenie śledziony, co stwierdza się, kiedy masa narządu wynosi ponad 350 g. Obserwuje się podwyższenie stężenia transaminazy alaninowej (w skrócie AlAT) i asparaginowej (w skrócie AspAT). To enzymy biorące udział w przemianach białek. Stosunek AspAT/AlAT, czyli tzw. wskaźnik de Ritisa, mniejszy jest od 1. W badaniach laboratoryjnych zauważalny bywa również wzrost stężenia glukozy we krwi, poziomu cholesterolu i trójglicerydów oraz aktywności GGTP (gamma-glutamylotranspeptydazy). Jest to enzym wątrobowy odpowiadający za rozkład aminokwasów.
W obrazie anatomopatologicznym stłuszczona wątroba ma gładką powierzchnię, ostry brzeg, różowo-żółtą barwę i jest powiększona. W badaniu USG jamy brzusznej charakterystyczna jest jej wzmożona echogeniczność. W obrazie mikroskopowym tzw. stłuszczenia prostego (z ang. simple steatosis, simple fatty liver) stwierdza się drobnokropelkowe nacieczenie cytoplazmy. Działanie szkodliwych czynników powoduje przeładowanie hepatocytów. W konsekwencji zlewania się kropelek tłuszczu powstają torbiele tłuszczowe z towarzyszącym stanem zapalnym. Wówczas mówi się o stłuszczeniu z zapaleniem. Dalszy wpływ patologicznych bodźców prowadzi do wtórnego rozrostu łącznotkankowego i włóknienia. W ostateczności ma miejsce całkowita przebudowa miąższu wątroby, prowadząca do stłuszczeniowej marskości wątroby.
Leczenie objawów stłuszczenia wątroby
Uszkodzenie wątroby na etapie stłuszczenia jest całkowicie odwracalne. Podstawą terapii jest eliminacja czynników uszkadzających i leczenie choroby podstawowej, która przyczyniła się do gromadzenia tłuszczu w komórkach wątroby. Stąd też w leczeniu objawów stłuszczenia wątroby konieczne są zazwyczaj regulacja gospodarki węglowodanowej, zmniejszenie insulinooporności i stresu oksydacyjnego. Osobom otyłym zaleca się spadek masy ciała. Powinny one wprowadzić ubogotłuszczową dietę i ograniczyć podaż produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Rekomenduje się stosowanie wyciągu z ostropestu plamistego, zawierającego sylimarynę (kompleks aktywnych substancji sylibiny, sylichrystyny, sylidoniny) o działaniu hepatoprotekcyjnym, antyoksydacyjnym i stabilizacyjnym na błony komórkowe. Pomocny okazać się może wyciąg z karczocha, który przyspiesza regenerację i poprawia ukrwienie wątroby. Dodatkowo zmniejsza stężenie cholesterolu we krwi i pobudza wydzielanie żółci. Wskazane jest podejmowanie aktywności fizycznej w umiarkowanym stopniu. Szczególne miejsce w przypadku alkoholowego podłoża choroby zajmuje abstynencja alkoholowa.
Zobacz film: Wątroba
Bibliografia:
1. A. Dąbrowski, Gastroenterologia. T. 1, Medical Tribune, Warszawa 2010.
2. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie. Tom II. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
3. K. Bukol-Krawczyk, Niealkoholowe stłuszczenie wątroby – leczyć czy nie leczyć?, [w:] „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, 2010, 1(1), s. 66–72.
4. M. Jarosz, Choroba stłuszczeniowa wątroby, PZWL, Warszawa 2016.
