Obecność tłuszczu w organizmie jest niezbędna do jego prawidłowego funkcjonowania. Jednakże, ponieważ otyłość stała się epidemią XXI w., w ostatnich latach naukowcy zaczęli poświęcać więcej uwagi tkance tłuszczowej. Dlatego coraz częściej wykonywanym badaniem jest analiza składu ciała, w tym zawartości tłuszczu w organizmie. Do obliczeń używa się zazwyczaj wyspecjalizowanych urządzeń, ale istnieją także proste domowe sposoby.
Zawartość tłuszczu w organizmie
Ludzkie ciało zbudowane jest z 3 zasadniczych komponentów: tkanki tłuszczowej, tkanki mięśniowej i wody. Badania oceny składu ciała rozpoczęły się w XIX w., a ich inicjatorem był Claude Bernard. Zawartość tłuszczu w organizmie stanowi jeden z najbardziej wartościowych wskaźników służących do oceny postępów treningowych. Odchudzanie polega przecież na utracie tkanki tłuszczowej. Ponadto jest to podstawowy wyznacznik przy ustalaniu kaloryczności i planowaniu diety. Należy pamiętać, że kobiety mają naturalnie wyższy poziom tkanki tłuszczowej niż mężczyźni. Dodatkowo jej zawartość w organizmie zmienia się wraz z wiekiem.
Jak zmierzyć zawartość tłuszczu w organizmie?
Do obliczenia zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie używa się zazwyczaj wyspecjalizowanych urządzeń. Najbardziej popularna jest analiza impedancji bioelektrycznej (ang. bioelectrical impedance analysis, BIA). Jest to wiarygodny, nieinwazyjny, bezpieczny i skuteczny sposób badania składu ciała. Badany staje na specjalistyczną wagę diagnostyczną zawierającą na swojej platformie elektrody, które uwalniają sygnał elektryczny o niskim natężeniu. Podczas pomiaru przez ciało przechodzi impuls elektryczny i na podstawie oporu poszczególnych tkanek zostaje wyliczona kompozycja ciała. Mierzy całkowitą (ang. total body water, TBW), wewnątrzkomórkową (ang. intra-cellular body water, ICW) i zewnątrzkomórkową (ang. extracellular body water, ECW) ilość wody w organizmie, komórkową masę ciała (ang. body cell mass, BCM), a w konsekwencji tkankę tłuszczową (ang. body fat mass, FM) i mięśniową (ang. fat-free body mass, FFM). Podczas badania mierzona jest także masa kostna, dzięki czemu można wykryć zmiany w mineralizacji kości, a tym samym określić ryzyko wystąpienia osteoporozy.
Inną bardzo prostą, tanią i dość wiarygodną metodą pomiaru tkanki tłuszczowej jest badanie grubości fałdu skórnego z wykorzystaniem tzw. fałdomierza. Pomiaru dokonuje się w 3 miejscach. U kobiet mierzy się: triceps (w linii pionowej, z tyłu, pośrodku długości ramienia), biodro (w linii skośnej, nad grzebieniem biodrowym) i udo (w linii pionowej, w przedniej części, pośrodku długości uda). U mężczyzn mierzy się: klatkę piersiową (w linii skośnej, w połowie wysokości między brodawką a pachą), brzuch (w linii pionowej, 2 cm w bok od pępka) i udo (w linii pionowej, w przedniej części, pośrodku długości uda). Uzyskane wyniki sumuje się i wstawia do tabeli, z której odczytuje się poziom tkanki tłuszczowej osobno dla kobiet i mężczyzn.
Jak obliczyć zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie domowymi sposobami?
Badanie zawartości tłuszczu w organizmie można przeprowadzić także w warunkach domowych. Można skorzystać ze specjalnego wzoru, który bardzo dokładnie ocenia zawartość tłuszczu (przewidywany błąd pomiaru wynosi 1–2%). Do obliczania zawartości tłuszczu w organizmie potrzebne będą kalkulator i linijka. Należy przyjąć wyprostowaną postawę ciała i między wyprostowany palec wskazujący a kciuk schwytać skórę z tkanką tłuszczową nad prawą kością biodrową, na wysokości pępka. Za pomocą linijki mierzy się rozstaw palców. Uzyskaną wartość, czyli X, przelicza się na milimetry i podstawia do poniższego wzoru.
- procentowa zawartość tłuszczu u płci żeńskiej = 1,223*X – 0,0134*X2 + 0,124*wiek + 6,07
- procentowa zawartość tłuszczu u płci męskiej = 1,378*X – 0,0174*X2 + 0,213*wiek – 5,84
Przykładowo u kobiety w wieku 26 lat, o masie ciała 60 kg i grubości fałdu skórnego 27 mm procentowa zawartość tłuszczu w organizmie będzie wynosić 32,5, ponieważ: 1,223*27 - 0,0134*272 + 0,124*26 + 6,07 = 32,5
Przykładowo u mężczyzny w wieku 30 lat, o masie ciała 100 kg i grubości fałdu skórnego 20 mm procentowa zawartość tłuszczu w organizmie będzie wynosić 21, ponieważ: 1,378*20 – 0,0174*202+ 0,213*30 – 5,84 = 21,15
Zawartość tłuszczu w organizmie – kalkulator internetowy
Zawartość tłuszczu w organizmie można zmierzyć przy użyciu kalkulatora internetowego, który dokona obliczeń po wypełnieniu pól dotyczących wieku, płci, wzrostu, obwodu szyi, pasa i bioder. Wynik przekłada się na wartości podane w tabeli z normami poziomu tkanki tłuszczowej dla kobiet i mężczyzn. Pomiary obwodów poszczególnych partii ciała należy wykonać w pozycji stojącej z opuszczonymi rękami, z dokładnością do 0,5 cm. Kalkulator korzysta ze wzoru opracowanego przez marynarkę wojenną Stanów Zjednoczonych. Przewidywany błąd pomiaru wynosi około 3%.
Ile wynosi prawidłowa zawartość tłuszczu w organizmie?
Poniżej przedstawiono normę zawartości tłuszczu w organizmie dla kobiet i mężczyzn, w zależności od wieku.
| Wiek | Kobiety | Mężczyźni |
|---|---|---|
| 19–24 | 22,1–25,0 | 14,9–19,0 |
| 25–29 | 22,0–25,4 | 16,5–20,3 |
30–34 | 22,7–26,4 | 18,0–21,5 |
| 35–39 | 24,0–27,7 | 19,4–22,6 |
| 40–44 | 25,6–29,3 | 20,5–23,6 |
45–49 | 27,3–30,9 | 21,5–24,5 |
| 50–54 | 29,7–33,1 | 22,7–25,6 |
| 55–59 | 30,7–34,0 | 23,2–26,2 |
| >60 | 31,0–34,4 | 23,5–26,7 |
Bibliografia:
1. Lewitt A., Mądro E., Krupienicz A., Podstawy teoretyczne i zastosowania analizy impedancji bioelektrycznej (BIA), „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii”, 2007, 2(4), s. 79-84.
2. Dżygadło B., Łepecka-Klusek C., Pilewski B., Wykorzystanie analizy impedancji bioelektrycznej w profilaktyce i leczeniu nadwagi i otyłości, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2012, 93(2), s. 274-280.
3. Stupnicki R., Tomaszewski P., Wskaźnik masy ciała a zawartość tkanki tłuszczowej u dorosłych, „Hygeia Public Health”, 2016, 51(4), s. 335-338.
