Mały obieg krwi to inaczej krążenie płucne. Wraz z krążeniem obwodowym (dużym obiegiem krwi) stanowi zamknięty ciąg naczyń i przestrzeni serca, w którym krew nieustannie porusza się, zapewniając organizmowi transport niezbędnych do życia substancji.
Mały obieg krwi – przebieg
Mały obieg krwi zaczyna się w prawym przedsionku. Podczas skurczu serca krew ta przetłaczana jest do prawej komory, skąd trafia do pnia płucnego. To krótkie naczynie rozgałęzia się na tętnice płucne (prawą i lewą), a te z kolei na tętnice płatowe (trzy w prawym płucu i dwie w lewym). Kolejnym poziomem są tętnice segmentowe, dzielące się na mniejsze naczynia, które dochodzą do pęcherzyków płucnych w postaci drobnych odgałęzień (włośniczek). Tworząc tam gęstą sieć, zapewniają olbrzymią powierzchnię wymiany gazów pomiędzy krwią a wdychanym powietrzem. Hemoglobina wiąże się wtedy z tlenem, oddając powiązany z nią dwutlenek węgla. Reszta CO2 rozpuszcza się w osoczu krwi i w tej postaci jest dostarczana do płuc. Tlen pobrany przez krew trafia ostatecznie do tkanek ciała, a uwolniony w płucach dwutlenek węgla jest wydychany przez płuca do atmosfery.
Zobaczcie, jakie pełni funkcje układ krążenia:
Utlenowana w płucach krew wraca trafia do krążenia żylnego, formując ostatecznie cztery żyły płucne (po dwie z każdej strony). Odprowadzają one krew do lewego przedsionka, gdzie zaczyna się duży (obwodowy) obieg krwi.
Duży obieg krwi
Duży obieg krwi (krążenie obwodowe) to trasa, którą przemieszcza się krew docierająca do tkanek narządów obwodowych. Zaczyna się w lewym przedsionku, prowadzi przez lewą komorę i aortę do tętnic obwodowych, które, dzieląc się, tworzą w swych końcowych odcinkach tętniczki (arteriole) i naczynia włośniczkowe. Te kontaktują się bezpośrednio z tkankami, oddając substancje odżywcze i tlen, a pobierając dwutlenek węgla i produkty komórkowej przemiany materii. Następnie żyłami powracają do prawej części serca. Część krwi wypływającej z narządów jamy brzusznej przechodzi po drodze przez tzw. krążenie wrotne. Przepływa żyłą wrotną do wątroby, gdzie m.in. oddaje pobrane z pożywienia substancje odżywcze. Dopiero stamtąd trafia do dużych naczyń żylnych, serca i małego obiegu krwi.
Duży i mały obieg krwi – różnice
Podstawowe różnice pomiędzy dużym i małym obiegiem krwi wynikają z zadań, jakie wykonują te części układu krążenia. O ile funkcją krążenia płucnego jest tylko zabezpieczenie przepływu krwi przez ten narząd, obieg duży ma doprowadzić krew do wszystkich pozostałych części ciała. Dlatego długość naczyń i objętość łożyska naczyniowego w obiegu dużym jest wielokrotnie większa niż w obiegu małym. Również ciśnienie skurczowe jest w naczyniach krążenia obwodowego kilkukrotnie wyższe. Pozwala to krwi na pokonywanie dużych odległości w stawiających opór naczyniach i przezwyciężanie ciśnienia hydrostatycznego, gdy ciało przyjmuje pozycję stojącą. Gdyby ciśnienie tętnicze było niskie, krew nie docierałaby do położonego znacznie wyżej od serca mózgu, co zakończyłoby się utratą świadomości, a po kilku minutach – śmiercią.
Mały obieg krwi – zaburzenia funkcjonowania
Pamiętając, jak wygląda mały obieg krwi, schemat jego elementów można przedstawić następująco:
- prawa połowa serca
- naczynia płucne tętnicze i żylne
- lewa połowa serca.
Choć ten ostatni element nie zalicza się formalnie do małego obiegu, ma on olbrzymi wpływ na funkcjonowanie krążenia płucnego. Najistotniejszymi elementami decydującymi o jego sprawności są:
- wydajna praca prawej komory – tak, by do płuc docierało odpowiednio dużo krwi,
- właściwy opór naczyń płucnych – by krew mogła swobodnie przepływać przez płuca,
- prawidłowa praca lewej połowy serca (przedsionka i komory) – gwarantuje, że powracająca z płuc krew będzie sprawnie przekazywana dalej, nie tworząc zastoju.
Niewystarczający napływ krwi do małego obiegu dotyczy przede wszystkim stanu określanego w praktyce klinicznej jako niewydolność prawej komory. Niedostateczna czynność skurczowa i zbyt mała objętość krwi tłoczonej do pnia płucnego może być efektem różnych schorzeń, np.:
- zaburzeń rytmu serca
- blizn pozawałowych,
- kardiomiopatii lub zapalenia mięśnia sercowego
- wad zastawkowych zastawki trójdzielnej i zastawki pnia płucnego.
Podobne stany chorobowe należy brać pod uwagę również w przypadku lewej komory. Oczywiście wtedy problem daje inne objawy kliniczne, np. zastój płucny (określany potocznie „zbieraniem się płynu w płucach”) lub obrzęk płuc. Bezpośrednią przyczyną jest dysproporcja pomiędzy prawidłową ilością tłoczonej do płuc krwi a zmniejszoną zdolnością lewej połowy serca do jej odbierania i przepompowywania.
Problemy wynikające ze zmian w tkance płuc to najczęściej tzw. nadciśnienie płucne, które związane jest ze zwiększeniem oporu, jaki krew napotyka w małym obiegu. Przyczyną są pozapalne zmiany zwłóknieniowe, marskość płuca, czasem choroba nowotworowa lub gruźlica. Jej skutkiem, oprócz objawów narastającej niewydolności oddechowej, jest przerost prawej komory serca, która zmuszona jest do wykonywania cięższej niż normalnie pracy.
