Gojenie się ran jest procesem, który zachodzi na zewnątrz (skóra i tkanka podskórna) i wewnątrz organizmu. Jeżeli przebiega on prawidłowo, trwa krótko i kończy się utworzeniem blizny w miejscu naruszenia powłok. Gojenie się rany może odbywać się przez rychłozrost, czyli złączenie się krawędzi rany i odtworzenie ciągłości skóry. Drugim sposobem jest gojenie przez ziarninowanie. Wówczas rana pokrywa się ziarniną. Stanowi ona podłoże do narastania naskórka z brzegów rany. Proces ten trwa długo. Niekiedy może zostać zaburzony przez różne czynniki. Trudno gojące się rany wymagają specjalistycznego leczenia i bardzo starannej pielęgnacji.
Przyczyny trudno gojących się ran
Na gojenie się rany ma wpływ kilka czynników. Należą do nich:
- ogólny stan organizmu pacjenta;
- wiek pacjenta;
- stopień odżywienia tkanek;
- miejsce na ciele, w którym powstała rana;
- ukrwienie tkanek w okolicy rany;
Jeżeli któryś z czynników zostanie zaburzony, dochodzi do nieprawidłowego gojenia się ran. Może się to zdarzyć nawet wtedy, gdy uszkodzenie tkanek jest niewielkie. Takie rany określa się jako trudno gojące. W ich przypadku standardowe opatrunki i sposoby pielęgnacji są niewystarczające.
W trudno gojących się ranach nie zachodzi rychłozrost ani ziarninowanie. Dochodzi także do pojawienia się powikłań związanych z nieprawidłowym procesem gojenia się. Za trudno gojące się rany uznaje się przede wszystkim odleżyny, stopę cukrzycową oraz owrzodzenia kończyn dolnych spowodowane przewlekłą niewydolnością żylną.
Przyczyny trudno gojących się ran to przede wszystkim zaburzenia ukrwienia tkanek. Dostaje się do nich niewystarczająca ilość tlenu i substancji odżywczych. Wpływa na ten stan również wyniszczenie organizmu oraz zakażenie rany przez drobnoustroje (bakterie lub grzyby). Przyczyną trudno gojących się ran jest także ich lokalizacja, która powoduje, że są one stale narażone na dodatkowe uszkodzenia, otarcia, ucisk lub zanieczyszczenie (np. moczem i kałem).
Jak pielęgnować trudno gojące się rany?
Trudno gojące się rany wymagają bardzo starannej pielęgnacji. Opatrunek powinien chronić je przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, zabezpieczać przed zakażeniem drobnoustrojami oraz przyspieszać proces gojenia się. Tego rodzaju rany powinny być także systematycznie oceniane przez chirurga oraz pielęgniarkę. W razie konieczności należy opracowywać je chirurgicznie (poprzez wycięcie martwiczej tkanki).
Przed przystąpieniem do opatrywania należy umyć i zdezynfekować ręce oraz nałożyć na nie jednorazowe rękawiczki. Wszystkie narzędzia oraz opatrunki (gazy, bandaże) powinny być jałowe. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko zakażenia.
Trudno gojąca się rana powinna zostać przemyta 0,9% roztworem soli fizjologicznej, a skóra wokół niej zdezynfekowana i zabezpieczona środkiem nawilżającym. Następnie nakłada się na nią gazę i zabezpiecza bandażem lub plastrem. Często lekarz decyduje o zastosowaniu specjalistycznego opatrunku.
Specjalistyczne opatrunki na trudno gojące się rany to głównie jałowe gazy nasączone substancjami, które wspomagają regenerację uszkodzonych tkanek, chronią je przed drobnoustrojami oraz pomagają zachować ranę w czystości. Najczęściej spotykane opatrunki na trudno gojące się rany to: opatrunek poliuretanowy, silikonowy, hydrożelowy, piankowy lub hydrokoloidowy oraz z miodem Manuka i ze srebrem koloidowym. O tym, który z nich zastosować, zawsze decyduje lekarz po wcześniejszym obejrzeniu chorego miejsca.
Czym smarować trudno gojące się rany?
Trudno gojące się rany należy oczyszczać wyłącznie solą fizjologiczną. Na skórę wokół nich stosuje się środki dezynfekujące, które zawierają głównie octenidynę (mają postać płynu lub żelu). W aptekach dostępne są także maści na trudno gojące się rany. Jest to np. preparat hydrokoloidowy, który tworzy wilgotne środowisko sprzyjające gojeniu się tkanek. Należy pamiętać, że taką maść trzeba nakładać na jałową gazę, a nie bezpośrednio na ranę.
Domowe sposoby na trudno gojące się rany
Leczenie trudno gojących się ran można wspomóc odpowiednią dietą. To dzięki substancjom odżywczym zawartym w pożywieniu proces gojenia się przebiega prawidłowo. Są to przede wszystkim węglowodany złożone, białko (1,5–2 g/kg masy ciała/dzień), kwasy tłuszczowe omega-3, witaminy. Ważna jest także odpowiednia kaloryczność posiłków. Przy trudno gojących się ranach jest to 35–40 kcal/na kg masy ciała/dzień.
Zobacz także: Jak zbudowana jest skóra?
Bibliografia:
1. P. Stanirowski, W. Sawicki, Nowoczesne metody terapii trudno gojących się położniczo-ginekologicznych ran pooperacyjnych – analiza przydatności i skuteczności stosowania, [w:] „Postępy Nauk Medycznych”, 2013, t. XXVI, nr 7, s. 475–487.
2. S. Dąbrowiecki, Fizjologia i patofizjologia procesu gojenia się ran, [w:] „Polska Medycyna Paliatywna 2003”, tom 2, nr 4.
