Glejak anaplastyczny jest nowotworem ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Guzy śródczaszkowe powstają w wyniku niekontrolowanych rozrostów komórek. U dorosłych nowotwory ośrodkowego układu nerwowego dotyczą około 3% nowotworów. Guzy glejopochodne stanowią prawie połowę wszystkich nowotworów OUN. Glejaki bardzo szybko się rozrastają, są trudne do usunięcia ze względu na brak wyraźnych granic pomiędzy tkanką mózgową a nowotworową.
Glejak anaplastyczny III stopnia złośliwości
Glejak to nowotwór wywodzący się z komórek glejowych, czyli zrębu tkanki nerwowej, pełniącej funkcje odżywcze, podporowe i regeneracyjne neuronów. Glejaki stanowią złożoną grupę. Zdecydowana większość z nich to nowotwory gleju gwiaździstego, do których zaliczają się:
- gwiaździak włosianokomórkowy,
- gwiaździak włókienkowy,
- gwiaździak tucznokomórkowy,
- glejak wielopostaciowy – najczęstszy nowotwór tkanki glejowej charakteryzujący się bardzo atypowym obrazem histopatologicznym. Guz ten rośnie bardzo szybko, może być źródłem krwawień do OUN.
Mniejszy odsetek glejaków stanowią nowotwory gleju skąpowypustkowego (skąpodrzewiak) i nowotwory gleju wyściółkowego.
Światowa Organizacja Zdrowia sklasyfikowała glejaki według stopnia ich złośliwości. Glejaki o niskim stopniu złośliwości są wysoce dojrzałe, zróżnicowane, dobrze rokują. Glejaki o wysokim stopniu złośliwości są niezróżnicowane lub anaplastyczne, szybko rosnące i naciekające na tkanki. Rokowanie w ich przypadku jest zdecydowanie gorsze.
Klasyfikacja według złośliwości jest czterostopniowa. Najczęstszy glejak wielopostaciowy ma IV, najgorszy, stopień złośliwości. III stopień złośliwości obejmuje m.in. gwiaździaka anaplastycznego, często mogącego postępować do bardziej zaawansowanej postaci – glejaka wielopostaciowego.
Gdzie może lokalizować się glejak anaplastyczny?
Objawy glejaka III stopnia zależą od lokalizacji.
Guzy mieszczące się w obrębie płata czołowego wpływają głównie na zachowanie i stan psychiczny chorego. Bardzo często pojawiają się: apatia, wycofanie, zobojętnienie, spowolnienie intelektualne i zaburzenia koncentracji. Chory nie jest w stanie zapamiętywać ani planować. Jeśli lokalizacja guza jest przypodstawna, może dojść do tzw. odhamowania emocjonalnego. Chorzy stają się drażliwi i impulsywni. W płacie czołowym znajduje się pole 6 Brodmanna, którego uszkodzenie skutkuje apraksją, zubożeniem ruchów i sztywnością kończyn. Uszkodzenie okolicy ruchowej mowy może objawiać się zaburzeniami ruchowymi mowy, a także upośledzeniem umiejętności pisania.
Guz zlokalizowany w płacie skroniowym objawia się przede wszystkim problemem z interpretowaniem dźwięków. Czasami dochodzi również do upośledzenia rozumienia mowy, trudności w czytaniu i rozumieniu tekstów. Mowa u chorych staje się niezrozumiała. Nie potrafią oni właściwie nazywać przedmiotów.
Glejak zlokalizowany w płacie ciemieniowym wywołuje zaburzenia czucia po przeciwnej stronie ciała. Chory nie jest w stanie np. rozpoznać przedmiotu dotykiem ani znaku kreślonego na jego skórze. Jeśli dojdzie do jednoczesnego nacieku płata ciemieniowego i potylicznego, chory nie odróżnia twarzy, kierunków świata, strony lewej od prawej, np. na zegarze myli godzinę trzecią z dziewiątą.
Guzy w płacie potylicznym przede wszystkim objawiają się zaburzeniami widzenia: ubytkami pola widzenia, nieodróżnianiem barw, mroczkami przed oczami, a nawet omamami lub złudzeniami wzrokowymi.
Głębokie nacieki wewnątrz półkul mózgowych wiążą się z zespołem ciasnoty wewnątrzczaszkowej, ze względu na blokowanie krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego. Najczęściej dochodzi również do powstania zespołu otępiennego, apatii. U dzieci glejak ten może objawić się opóźnieniem wzrostu i dojrzewania płciowego, bulimią, anoreksją oraz znacznym wyniszczeniem organizmu.
Nowotwór zlokalizowany w pniu mózgu przyczynia się do powstania wodogłowia, opadania powiek, niedowładów, senności, mutyzmu.
Glejaki móżdżku poza nadciśnieniem wewnątrzczaszkowym wywołują oczopląs, chód na szerokiej podstawie i inne objawy charakterystyczne dla uszkodzenia móżdżku – mowę skandowaną czy drżenia mięśniowe.
Zazwyczaj, gdy jakikolwiek rozrost nowotworowy ma miejsce w ośrodkowym układzie nerwowym, pojawiają się objawy nadciśnienia wewnątrzczaszkowego:
- ból głowy,
- zaburzenia widzenia,
- napady padaczkowe,
- nudności, wymioty,
- zaburzenia świadomości,
- zaburzenia emocjonalne,
- zaburzenia mowy,
- sztywność karku.
Postępowanie w przypadku rozpoznania glejaka anaplastycznego
Glejaki III stopnia złośliwości wymagają przede wszystkim resekcji (o ile jest możliwa) lub biopsji, a dodatkowo zastosowania radioterapii obszaru zajętego zmianą nowotworową. Radioterapia jest porównywalna pod kątem skuteczności leczenia do chemioterapii z temozolomidem czy progarbazyną, lomustyną i winkrystyną. Jeśli u chorych z wykrytym glejakiem anaplastycznym stwierdzono mutację genetyczną w postaci delecji 1p/19q, nie stosuje się wyłącznie radioterapii, ale również leki alkilujące. Do leczenia w przypadkach progresji po przebytej operacji lub radioterapii wybiera się temozolomid.
