Gastryna jest niezbędna do prawidłowego działania układu pokarmowego, a w szczególności procesu trawienia. Wydzielanie tego hormonu zwiększa się w wyniku spożywania białek, aminokwasów oraz alkoholu.
Gastryna – charakterystyka hormonu
Jak informują lekarze, gastryna nie jest jednolitym związkiem, lecz mieszanką peptydów. Za jej produkcję odpowiedzialne są komórki G będące komórkami endokrynnymi przewodu pokarmowego. Zlokalizowane są w części odźwiernikowej żołądka, a także w części początkowej dwunastnicy. W mniejszych ilościach gastryna produkowana jest także poza przewodem pokarmowym (m.in. w mózgu). Wyróżnia się trzy etapy wydzielnicze żołądka, w których dochodzi również do wydzielania gastryny: fazę głowową, fazę trzewną oraz fazę jelitową.
W fazie głowowej, zwanej także mózgową, dochodzi do niewielkiej produkcji gastryny, głównie pod wpływem działania ośrodkowego układu nerwowego (OUN) oraz stymulacji peptydu uwalniającego gastrynę, czyli GRP. Za sprawą fazy głowowej wydzielane jest blisko 20% soków żołądkowych. W fazie trzewnej, która przebiega w żołądku, gastryna wydzielana jest w największej ilości spośród wszystkich faz wydzielniczych. Podobnie jak w przypadku fazy głowowej, za stymulację gastryny odpowiada peptyd GRP. Faza żołądkowa odpowiada za blisko 60% produkcji soków żołądkowych. W ostatniej, jelitowej fazie wydzielniczej żołądka, także dochodzi do produkcji gastryny. Odbywa się to poprzez pobudzenie pośrednie i bezpośrednie.
Gastryna odgrywa wiele istotnych ról w procesie trawienia. Wśród właściwości tego hormonu można wymienić: nasilenie przepływu krwi przez błonę śluzową żołądka, zwiększenie wydzielania kwasu solnego oraz pepsyny przez żołądek. Gastryna wywołuje skurcz dolnego zwieracza przełyku, wzmaga perystaltykę przewodu pokarmowego, zwiększa wydzielanie elektrolitów do soku trzustkowego i żółci. Ponadto bierze udział w procesach wzrostowych błony śluzowej jelita grubego, dwunastnicy oraz żołądka.
Zwiększone i zmniejszone wydzielanie gastryny – przyczyny
Czynnikami zwiększającymi wydzielanie gastryny jest m.in. spożywanie białka, aminokwasów, kawy oraz alkoholu, które są uznawane za bezpośredni bodziec wywołujący zwiększenie stężenia tego hormonu. Do podobnej sytuacji dochodzi wskutek mechanicznego rozciągania się ścian żołądka, które wpływają na stymulację komórek G, odpowiedzialnych za produkcję gastryny. Wydzielanie gastryny zwiększa się także w sytuacji obecności jonów Ca2+. Czynnikiem, który prowadzi do zmniejszenia produkcji gastryny, jest zakwaszenie żołądka treścią w zakresie 1,0–4,0 pH, co prowadzi do wydzielania sekretyny. Produkcja tego hormonu przyczynia się do zmniejszenia objętości gastryny. Podobne działanie wykazuje także wydzielanie somatostatyny.
Kiedy wykonać badanie stężenia gastryny? Wskazania
Istnieje szereg wskazań do przeprowadzenia oznaczenia poziomu stężenia gastryny w organizmie. O badaniu powinny pomyśleć zwłaszcza osoby cierpiące z powodu choroby wrzodowej żołądka, u których nie następuje poprawa zdrowia w wyniku prowadzonego leczenia. Badanie poziomu gastryny wykonuje się jako badanie diagnostyczne w przypadku podejrzenia zespołu Zollingera–Ellisona. Charakterystyczne dla niego jest nadmierne wydzielanie hormonu, za który odpowiedzialny jest guz (gastrinoma), zlokalizowany najczęściej w dwunastnicy lub trzustce. W przebiegu choroby znacznemu podwyższeniu gastryny towarzyszy zwiększone wydzielanie kwasu solnego.
Poziom gastryny sprawdzany jest także standardowo po zabiegu resekcji jelita, a także w diagnostyce niedokrwistości Addisona–Biermera i u osób skarżących się na dolegliwości charakterystyczne dla niewydolności nerek. Stężenie gastryny jest pomocne w przypadku podejrzenia przewlekłego zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka typu A, a także w czasie stałego przyjmowania silnych środków, które hamują wydzielanie soku żołądkowego (antagoniści receptorów H2, inhibitory pompy protonowej zażywane często podczas napadów zgagi i refluksu).
Jak wygląda badanie poziomu gastryny?
Badanie poziomu gastryny polega na pobraniu niewielkiej ilości surowicy krwi, najczęściej z żyły znajdującej się w okolicy zgięcia (dołu) łokciowego. Nie istnieją żadne przeciwwskazania do przeprowadzenia badania. Należy pamiętać, że wraz z oznaczeniem poziomu hormonu konieczne jest wykonanie oznaczenia kwaśności treści żołądkowej. Pomiaru dokonuje się zazwyczaj przez kilka kolejnych dni. Na badanie należy stawić się na czczo lub powstrzymać się od spożywania pokarmu na 6–8 godzin przed pobraniem krwi. Na wynik badania, w zależności od laboratorium analitycznego, czeka się najczęściej około 2 dni.
Normy gastryny
Wartości referencyjne gastryny mogą różnić się w zależności od miejsca, w którym wykonano badanie. Najczęściej orientacyjną normą jest zakres od 50 do 80 ng/l.
Bibliografia
1. Gołąb B.K., Traczyk W.Z., Karasek M., Anatomia i fizjologia człowieka: podręcznik dla studentów farmacji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1986
