Fotodermatoza to efekt działania promieniowania ultrafioletowego (UV) na nadwrażliwą skórę. Zmiany są typowe dla oparzenia słonecznego, ale mogą pojawiać się nawet po minimalnej ekspozycji na światło. Niezależnie od przyczyny zapobieganie nasileniu objawów polega na stosowaniu kremów z odpowiednimi filtrami i osłanianiu skóry.
Alergia na słońce – objawy
Chorobowa reakcja skóry na słońce u zdrowej osoby wynika najczęściej ze zbyt długiego przebywania na słońcu, szczególnie jeśli natężenie promieniowania jest bardzo intensywne. Z takim efektem można mieć do czynienia na wodzie, wysoko w górach (szczególnie na zaśnieżonych nawierzchniach) albo po całodziennym opalaniu. Skóra reaguje wówczas zaczerwienieniem, obrzękiem, nadwrażliwością na dotyk i bolesnością. Przy cięższych oparzeniach słonecznych zewnętrzna warstwa naskórka może się z czasem złuszczać, a w miejscach najbardziej uszkodzonych promieniowaniem powstają pęcherze.
Alergia na słońce (fotodermatoza) daje bardzo podobne objawy. Łatwo ją odróżnić od innych oparzeń słonecznych, ponieważ zmiany pojawiają się już po niewielkiej dawce promieniowania, a obok normalnego zaczerwienienia obserwuje się często drobną, swędzącą wysypkę. Jest to pokrzywka słoneczna, zbliżona wyglądem do zmian skórnych pojawiających się w przebiegu alergii pokarmowych lub kontaktowych.
Ustępowanie wysypki może wiązać się ze złuszczaniem bardzo drobnych płatków skóry, co odróżnia je od płatowego schodzenia naskórka przy zwykłych oparzeniach słonecznych. W cięższych postaciach mogą przez długi czas utrzymywać się przebarwienia albo zmiany zapalne pod postacią liszaja.
Nadwrażliwość na światło – co ją powoduje?
Fotodermatoza to schorzenie, które najczęściej jest spowodowane przez czynniki zewnętrzne. Zalicza się do nich odczyny po lekach, kosmetykach, substancjach pokarmowych. Reakcja zachodząca pod wpływem światła może mieć charakter fotoalergiczny lub fototoksyczy (gdy znajdująca się w skórze substancja wrażliwa na światło rozkłada się, powodując powstawanie szkodliwych pochodnych, w tym wolnych rodników). Do fotouczulających preparatów leczniczych zalicza się np.
- niektóre antybiotyki (azytromycyna, ciprofloksacyna, doksycyklina, tetracyklina, nifuroksazyd),
- preparaty przeciwbólowe (ibuprofen, naproksen, diklofenak),
- sulfonamidy,
- leki przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze,
- część leków przeciwcukrzycowych (metformina, glipizyd),
- wiele farmaceutyków neurologicznych, uspokajających i psychotropowych,
- niektóre preparaty przeciwalergiczne i stosowane w chorobach układu krążenia.
Aby w trakcie farmakoterapii uniknąć fotodermatozy, należy przed wyjściem na słońce zapoznać się z ulotką informacyjną stosowanego leku. W przypadku produktów spożywczych uczulenia na światło są najczęściej efektem stosowania niektórych sztucznych barwników, polepszaczy i substancji konserwujących. Kosmetyki mogą wpływać fotouczulająco i wywoływać alergię na słońce, jeśli zawierają np. retinol, kwasy AHA i BHA, wyciąg z dziurawca. Wpływ na wrażliwość skóry mają też niektóre farby do włosów.
Z czynników endogennych (wewnętrznych), które mogą być przyczyną fotodermatozy, należy wymienić wady genetyczne, choroby układowe (np. toczeń rumieniowaty trzewny, łuszczyca, pemfigoid, zapalenie skórno-mięśniowe), porfirie, niedobory witamin z grupy B (pelagra).
Alergia na światło u dzieci
Alergia na światło u dzieci niejednokrotnie wynika z przyczyn opisanych powyżej. Jednak zdecydowanie częściej niż w innych grupach wiekowych fotodermatozy pojawiają się idiopatycznie (bez rozpoznawalnej przyczyny). Ich przebieg jest zwykle dość łagodny. Przeważnie ilość światła potrzebna do zapoczątkowania reakcji jest nawet jeszcze mniejsza niż u dorosłych. Nasilenie zmian zazwyczaj zmniejsza się z wiekiem i w wielu wypadkach w okresie pokwitania reakcja na promieniowanie słoneczne normalizuje się. Jest to mechanizm podobny jak w przypadku alergii pokarmowych, gdzie nadwrażliwość obserwowana w dzieciństwie zanika w późniejszym wieku.
Fotodermatoza – leczenie
Metody leczenia fotodermatozy zależne są od nasilenia objawów. Leczenie farmakologiczne wdraża się w cięższych przypadkach, gdzie nadwrażliwość na światło powoduje przewlekłe stany zapalne skóry, powstawanie pęcherzy. Leki podaje się również, gdy alergia na słońce jest wynikiem pierwotnej choroby endogennej.
Jeśli fotodermatoza jest wywołana przez leki, żywność lub kosmetyki – ważne jest zidentyfikowanie czynnika prowokującego, odstawienie go i kontrolowanie, czy nie znajduje się w nabywanych produktach. Alternatywą jest unikanie bezpośredniej ekspozycji na światło w czasie, gdy określone substancje, np. farmaceutyki, muszą być stosowane. Alergia na światło to przede wszystkim sygnał do unikania nadmiernego nasłonecznienia. Należy:
- wychodzić na słońce w nakryciu głowy,
- nie odsłaniać dużych powierzchni ciała,
- stosować kremy z filtrem UVA i UVB o dużej wartości (SPF 50),
- pamiętać o tym, że promieniowanie UVA działa na skórę nie tylko w dni bezchmurne, ale przenika również w dużych ilościach przez chmury.
Stosowanie kremów jest skuteczne, jeśli nakłada się je na skórę zgodnie z zaleceniami producenta, tzn. z odpowiednim wyprzedzeniem przed wyjściem na słońce lub przed wejściem do wody (w przypadku kremów wodoodpornych).
