Dentofobia dotyczy około 15% pacjentów, zarówno dzieci, jak i dorosłych (w takim samym stopniu kobiet i mężczyzn). Strach przed dentystą jest trudny do opanowania i w wielu przypadkach powoduje, że chorzy rezygnują z leczenia, co prowadzi do poważnych kłopotów z uzębieniem. Następuje efekt błędnego koła, ponieważ w konsekwencji wizyta u stomatologa staje się naprawdę konieczna, a leczenie może być bardziej dotkliwe. Świadomi problemu lekarze korzystają z szeregu sposobów, by ułatwić pacjentom pokonanie paraliżującego lęku.
Przyczyny dentofobii
Blisko połowa Polaków boi się dentysty. U znacznego odsetka lęk ten przybiera rozmiar fobii i powoduje, że dotknięte nią osoby nigdy nie pojawiają się w gabinecie stomatologicznym w celach profilaktycznych, lecz dopiero pod wpływem niemożliwego do opanowania bólu. Pacjenci najczęściej rezygnują z regularnych wizyt u dentysty w wyniku:
- wspomnienia bolesnego zabiegu stomatologicznego (w tym także nieskutecznego lub niedostatecznie skutecznego znieczulenia),
- przykrego kontaktu ze stomatologiem w przeszłości (gdy lekarz nie okazał wystarczająco dużo delikatności czy wyrozumiałości),
- zakodowanego w dzieciństwie lęku przed dentystą (głównie przez niewłaściwą postawę rodziców, często także cierpiących na dentofobię),
- opowieści innych osób (znajomych, internautów) na temat negatywnych doświadczeń związanych z leczeniem.
Paniczny strach przed dentystą pogłębia sama dentofobia. Unikanie wizyt w gabinetach stomatologicznych sprawia bowiem, że gdy już dojdzie do kontaktu z lekarzem, konieczne jest bolesne leczenie kanałowe czy ekstrakcja zęba.
Dentofobia – objawy i konsekwencje
Lęk przed dentystą powoduje objawy somatyczne typowe dla każdej fobii. Przed wizytą u stomatologa (a czasem nawet na samą myśl o niej) osoba dotknięta dentofobią cierpi na bezsenność, bóle głowy, brak apetytu, nudności, wymioty. Wejście do gabinetu lekarskiego może powodować wzrost ciśnienia tętniczego, duszność, ucisk w klatce piersiowej, przyspieszony oddech, suchość w ustach czy drżenie kończyn. Jest to wyjątkowo przykry stan dla chorego, a jednocześnie duże utrudnienie dla stomatologa. Pobudzenie pacjenta sprawia, że przeprowadzenie zabiegu jest bardzo trudne, a czasem wręcz niemożliwe.
Konsekwencją dentofobii jest unikanie kontaktu ze stomatologiem – rezygnacja z regularnych kontroli, odwlekanie leczenia (opanowywanie bólu środkami farmakologicznymi), odwoływanie umówionych wizyt. Rezygnacja z leczenia prowadzi z kolei do pogorszenia stanu uzębienia. Osoby dotknięte dentofobią zwykle zmagają się z próchnicą, stanami zapalnymi miazgi zębów, paradontozą, problemem nieświeżego oddechu (nawet mimo utrzymywania codziennej higieny jamy ustnej). Brak regularnej opieki stomatologicznej jest przyczyną przedwczesnej utraty zębów, co znacząco obniża komfort życia.
Czy podawanie znieczulenia u dentysty musi boleć? Odpowiedz znajdziecie w filmie:
Jak pokonać strach przed dentystą?
Najczęściej zgłaszaną przez pacjentów przyczyną dentofobii jest ból towarzyszący zabiegom stomatologicznym. Dlatego współcześnie dąży się do jego wyeliminowania poprzez zastosowanie nowoczesnych technologii, takich jak abrazja powietrzna czy ozonoterapia. Możliwość przeprowadzenia bezbolesnego zabiegu nie zawsze jednak rozwiązuje problem dentofobii, ponieważ – jak w przypadku każdej fobii – jej podłoże ma w znacznej mierze charakter irracjonalny.
Z dentofobią można próbować walczyć tak jak z każdą fobią specyficzną, np. poprzez psychoterapię (np. desensytyzację, czyli stopniowe odwrażliwianie na bodziec wywołujący lęk) lub techniki relaksacyjne. Doraźnie pomocne mogą być środki farmakologiczne służące zniesieniu objawów lęku (np. leki z grupy benzodiazepin). W niektórych gabinetach stomatologicznych stosuje się sedację wziewną z wykorzystaniem podtlenku azotu. Rozpylenie tego gazu powoduje stan fizycznego odprężenia i przyjemnego oszołomienia – likwiduje strach, wprowadza w dobry nastrój.
Przede wszystkim jednak leczenie dentofobii powinno opierać się na dobrej komunikacji ze stomatologiem i stworzeniu pacjentowi komfortowych warunków w gabinecie. Należy pamiętać bowiem, że w większości przypadków strach przed dentystą jest wynikiem negatywnych doświadczeń z przeszłości. Dlatego najlepsze lekarstwo na dentofobię to zbudowanie nowego, pozytywnego obrazu zabiegów stomatologicznych.
Powodem stresu dla osób dotkniętych dentofobią są nie tylko ból czy nieprzyjemne uczucie podczas borowania zębów, ale także:
- oczekiwanie w poczekalni i dochodzące z gabinetu odgłosy i specyficzne zapachy,
- nieżyczliwa postawa stomatologa,
- brak pewności co do profesjonalizmu lekarza, higieny jego pracy,
- poczucie bezsilności podczas zabiegu,
- brak informacji na temat wykonywanych przez stomatologa czynności,
- przygnębiający wystrój gabinetu.
W tej sytuacji leczenie dentofobii nie powinno opierać się wyłącznie na zmniejszaniu cierpienia pacjenta podczas zabiegu, ale na zadbaniu o jego komfort psychiczny, co jest przede wszystkim rolą stomatologa.
Aby pokonać strach przed dentystą, warto umówić się na wizytę do polecanego przez znajomych specjalisty. Współczesne gabinety stomatologiczne zazwyczaj są jasne, czyste, wyposażone w nowoczesny sprzęt. Przed wizytą warto jednak sprawdzić, czy trafi się do niebudzącego dodatkowego niepokoju wnętrza. Jeśli przyczyną stresu jest oczekiwanie w kolejce, należy wybierać gabinety, do których przychodzi się na ustaloną godzinę, a co najmniej takie, w których poczekalnia jest wyciszonym, miłym pomieszczeniem, w którym np. można posłuchać relaksującej muzyki lub zająć się ciekawą lekturą.
Zbudowanie pozytywnej relacji ze stomatologiem w znacznej mierze zależy od jego profesjonalizmu i umiejętności interpersonalnych. Sam pacjent może jednak wpłynąć na przebieg wizyty:
- informując lekarza o swoich obawach, trudnościach,
- pytając stomatologa o plan leczenia, by mieć świadomość jego kolejnych etapów,
- prosząc o zaprzestanie bolesnych dla niego działań na umówiony znak.
