Podstawą badania densytometrycznego jest pomiar gęstości mineralnej kości. Istnieją dwie metody umożliwiające tę ocenę:
- dwuwiązkowa absorpcjometria rentgenowska (ang. dual-energy X-ray absorptiometry - DXA)
- ilościowa tomografia komputerowa i metoda ultradźwiękowa.
Techniki inne niż DXA nie są obecnie zalecane do rozpoznawania osteoporozy. DXA wykonuje się celem oceny mineralizacji kości i określenia ryzyka złamań.
Czym jest dwuwiązkowa absorpcjometria rentgenowska?
Jest to badanie wykorzystujące specjalny aparat rentgenowski. Wbudowana lampa emituje wysoko- i niskoenergetyczne wiązki promieniowania X w niskiej dawce, które są pochłaniane przez tkanki.
W wyniku pomiaru uzyskuje się tzw. gęstość powierzchniową kościJest to niezbędne badanie pozwalające określić, czy mamy do czynienia tylko ze zmniejszeniem gęstości powierzchniowej kości (czyli tzw. osteopenią), czy z rozwiniętą osteoporozą.
Zobacz też: Scyntygrafia kości
Jak przebiega badanie?
Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie trwa długo i przypomina standardowe badanie RTG. Aby zbadać kręgosłup, bliższy koniec kości udowej, a nawet cały kościec, należy pacjenta położyć na stole. Jeśli bada się przedramię, osoba może siedzieć. Zalecaną okolicą do rozpoznania osteoporozy jest bliższy koniec kości udowej. Alternatywą dla kości udowej jest badanie kręgosłupa. W przypadku kręgów pomiar powinien obejmować co najmniej 2 kręgi odcinka lędźwiowego. Przedramię jest wykorzystywane wyłącznie wtedy, gdy nie ma możliwości badania kości udowej czy kręgosłupa. Badanie całego kośćca wykonuje się tylko u dzieci, choć zdarza się, że robione jest ono u osób dorosłych z nadczynnością przytarczyc.
Jakie są wskazania do wykonania badania densytometrycznego?
Ocena gęstości mineralnej kości powinna być wykonana w następujących grupach:
- kobiety > 65. roku życia i mężczyźni > 70. roku życia;
- kobiety, które nie ukończyły 65 lat, jednak stwierdza się u nich czynniki ryzyka złamań;
- kobiety i mężczyźni, u których doszło do tzw. złamania niskoenergetycznego (czyli złamania, które u zdrowych ludzi nie powstałoby po takim urazie);
- osoby przewlekle przyjmujące leki wpływające na gęstość mineralną kości;
- osoby z chorobami predysponującymi do osteoporozy (zaburzeniami hormonalnymi, zespołami złego wchłaniania i chorobami powodującymi niedobór wapnia pozyskiwanego z diety, chorobami zwyrodnieniowymi);
- osoby z bardzo małą masą ciała (niskim wskaźnikiem BMI).
Czy istnieją przeciwskazania do wykonania densytometrii?
Tak. Należą do nich przede wszystkim ciąża, nie wykonuje się też badania densytometrycznego do 48 godzin od podania środka cieniującego w innym badaniu diagnostycznym, gdyż mógłby on zaburzyć pomiar.
Densytometria - interpretacja wyników
Standardowy wydruk DXA obejmuje obraz wybranej okolicy, wynik i porównanie go z ogólnie przyjętymi normami. Na obraz naniesione są znaczniki miejsc pomiarów, które pełnią później orientacyjną funkcję w kontroli miejsca pomiaru.
Zobacz też: Zwapnienie kości
Wynik obejmuje trzy wskaźniki. Pierwszy z nich to wartości bezwzględne gęstości powierzchniowej kości w g/cm2. Kolejny pozwala na statystyczną interpretację wyniku, czyli porównuje dany wynik z ogólnymi standardami populacyjnymi. Najistotniejszy wynik to wskaźnik T i wskaźnik Z, będące liczbą odchyleń standardowych.
Wskaźnik T (T-score) - oznacza odchylenie standardowe od szczytowej masy kostnej u zdrowych osób w wieku 20-29 lat. Przedział od -1 do -2,5 wskazuje na osteopenię. Wynik większy od -2,5 - już na osteoporozę, a ewentualne współistniejące zmiany osteoporotyczne świadczą o zaawansowaniu choroby.
Te normy odnoszą się przede wszystkim do końca bliższego kości udowej, jednak ostatecznie można je też odnieść do kręgów czy kości przedramienia.Wskaźnik Z (Z-score) - oznacza odchylenie standardowe od normy dla tego samego wieku i płci.
Wyniki prezentowane są na wykresie, na którym niebieska linia ukazuje zakres normy wiekowej, a gwiazdka prezentuje wynik danej osoby.
U dzieci, młodzieży i młodych dorosłych, u których proces kostnienia nie zakończył się, zalecanym wskaźnikiem do oceny gęstości kości jest wskaźnik Z.
Zmniejszenie gęstości kości o każde 1 odchylenie standardowe świadczy o dwukrotnie większym ryzyku złamań kręgów i bliższego końca kości udowej.
Czasami może się zdarzyć, że wynik wskaźnika T jest zawyżony. Może to mieć miejsce w przypadku złamań trzonów kręgu w odcinku lędźwiowym, zaawansowanych zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych w obrębie kręgosłupa, zwapnienia w aparacie więzadłowym kręgosłupa, czy też przy dużych zmianach miażdżycowych w aorcie brzusznej.
