Deja vu to zjawisko, którego naturę przez wiele wieków starano się wytłumaczyć nadprzyrodzonymi umiejętnościami, telepatią, reinkarnacją, a nawet chorobą psychiczną. Obecnie te „fałszywe wspomnienia” wiąże się z naturalnymi zdolnościami mózgu do konsolidacji pamięci i porządkowania zapisanych wspomnień.
Zobaczcie także, skąd się bierze deja vu:
Co to jest deja vu?
Deja vu jest przejściowym stanem świadomości, w którym osoba odbierająca z otoczenia jakieś bodźce nagle, przez krótką chwilę odnosi wrażenie, że sytuacja taka miała już miejsce, a w danym momencie się powtarza. Złudzenie to może dotyczyć wrażeń wzrokowych, słuchowych, przeczytanego tekstu, usłyszanej muzyki. Może też spowodować, że ktoś, kto znajdzie się w zupełnie nowym miejscu, pomyśli, że już kiedyś w nim był. To silne wrażenie po chwili przemija, ale odczuwająca je osoba bywa przekonana, że wie, co się wydarzy za chwilę, np. co jest za następnymi drzwiami czy co powie jej rozmówca. Wiąże się to z poczuciem niecodzienności zdarzenia, tajemnicy, zagadkowości, a nawet magii. Natężenie złudzenia jest zwykle tak duże, że osoby, które doświadczają deja vu, dzielą się nim z innymi ludźmi, opowiadają o swoich przeżyciach i poszukują ich przyczyny.
Przez lata wiązano efekt deja vu ze zdolnościami paranormalnymi. Uważano, że jest wyrazem telepatii (przenoszenia myśli jednego człowieka do umysłu drugiego) czy też umiejętności przepowiadania przyszłości. Przypuszczano nawet, że potwierdza on teorię reinkarnacji i że niecodzienne wrażenia są po prostu wspomnieniami pozostałymi w umyśle z poprzedniego wcielenia. Skłonność do pojawiania się deja vu wykorzystywali w swoich sugestywnych działaniach szarlatani, szamani i znachorzy, manipulując otaczającymi ich ludźmi. Badacze zjawiska starali się je kategoryzować w grupach takich jak deja pense (już pomyślane), deja senti (już odczuwane) czy deja visite (już odwiedzane). Jednak próba systematyzacji zdarzeń z grupy deja vu nie pomogła określić, jaka jest ich przyczyna.
Polecamy: Co to jest i na czym polega biorezonans?
Deja vu a funkcjonowanie ludzkiej pamięci
Uczucie deja vu wynika ze sposobu, w jaki działa pamięć. Ludzki mózg przetwarza na co dzień ogromną ilość bodźców: sytuacji, tekstów, obrazów, zapachów, smaków. Człowiek gromadzi w ciągu swego życia olbrzymią ilość informacji i umiejętności, z czego zwykle nie do końca zdaje sobie sprawę. Częste są przypadki, gdy po wielu latach przypomina sobie zasady posługiwania się jakimś narzędziem, rozwiązuje zadania matematyczne czy podaje definicje pojęć filozoficznych, które poznawał wiele lat temu. Często jest przekonany, że dawno już zapomniał wszystko, co się z tymi zagadnieniami wiąże. Zgromadzone dane pozostają jednak w pamięci i dopiero w sytuacji, która tego wymaga, pozwalają na świadome, racjonalne i oparte na wiedzy działanie.
Jak działa ludzka pamięć? Dowiecie się tego z filmu:
Zjawiska te wiążą się z zachodzącymi w mózgu skomplikowanymi procesami zapamiętywania, konsolidacji wrażeń i informacji oraz budowania pomiędzy nimi skojarzeń i powiązań. Pozwala to umysłowi we właściwej chwili „wywołać” potrzebny zapis – bezpośrednio lub w postaci łańcucha powiązanych ze sobą logicznie myśli. Nauka jest w stanie wytłumaczyć pojawianie się prostych skojarzeń i wywoływanie informacji z pamięci krótkotrwałej lub długotrwałej. W dalszym ciągu jednak nie może precyzyjnie wyjaśnić, jakie struktury mózgu biorą udział np. w procesie przypominania sobie rzeczy, nad którymi ktoś zastanawiał się bez skutku cały dzień, a rozwiązanie pojawiło się nad ranem, w momencie chwilowego przebudzenia. Podobny problem wiąże się ze szczegółowym badaniem deja vu, które jest zjawiskiem spontanicznym i krótkotrwałym.
Polecamy: Jak ćwiczyć pamięć? Ćwiczenia usprawniające pamięć
Skąd się bierze deja vu?
Naukowcy badający uczucie deja vu prezentują obecnie pogląd, że wiąże się ono z uruchamianiem fałszywego wspomnienia pod wpływem swego rodzaju pamięciowego wyzwalacza. Wystarczy, że w nieznanym otoczeniu ktoś doświadczy niewielkiego bodźca (którego obecności nawet nie musi być świadomy), a mózg zaczyna wysyłać sygnały informujące, że obserwowana sytuacja jest mu znana. Impulsem może być znajomo wyglądający przedmiot w obcym pomieszczeniu, zapach, czy zbitka kilku słów usłyszanych w przeszłości. Mózg, poszukując w olbrzymim tempie powiązanych informacji, tworząc asocjacje myśli i starając się „dopasować” ten bodziec do zapamiętanych wcześniej zdarzeń, tworzy zlepek wrażeń, który w świadomości człowieka objawia się nagle jako fałszywe wspomnienie – deja vu. Dlatego obecnie uważa się, że jest to zjawisko świadczące o prawidłowej pracy mózgu i niezwiązane z żadnymi stanami nadnaturalnymi ani chorobowymi.
Bibliografia:
1. Psychologia akademicka, red. J. Strelau, D. Doliński, t. 2, Gdańsk 2016.
2. T. Drożdż, Zjawisko Deja Vu. Rys historyczno – teoretyczny, [w:] „Przegląd psychologiczny”, t. 45, nr 4, Lublin 2002.
