Astereognozja nie stanowi izolowanej jednostki chorobowej. Jest objawem tymczasowych zaburzeń lub przewlekłej choroby na tle neurologicznym. W związku z tym leczenie astereognozji ściśle uzależnione jest od zaawansowania uszkodzeń tkanki mózgowej oraz ustępowania podstawowego schorzenia.
Czym jest astereognozja?
Astereognozja oznacza jedną z postaci agnozji czuciowej (dotykowej). Agnozja czuciowa to zaburzenie zdolności do rozpoznawania elementów otoczenia za pomocą dotyku, ruchu, położenia, drżenia i wibracji, przy braku deficytów natury sensorycznej, tzn. z zachowaniem prawidłowo funkcjonujących ośrodków odbioru (tj. narządów zmysłów).
Astereognozja to objaw charakteryzujący się niezdolnością rozpoznawania przedmiotów za pomocą dotyku bez udziału zmysłu wzroku. Nie stanowi samodzielnej jednostki chorobowej i zazwyczaj występuje w towarzystwie innych symptomów neurologicznych w przebiegu chorób wrodzonych lub nabytych tkanki mózgowej. Leczenie przypadłości opiera się na postępowaniu przyczynowym. Ustaliwszy pierwotne źródło astereognozji, można wpływać na jej ustępowanie, choć zwykle jest to proces żmudny i długotrwały, a powstałe uszkodzenia komórek mózgowych wywołujące astereognozję są nieodwracalne. Dzięki wielowymiarowej rehabilitacji można wykształcić umiejętności kompensacyjne, umożliwiające pacjentowi sprawniejsze funkcjonowanie w środowisku oraz ograniczenie objawów natury psychicznej, takich jak złość czy frustracja, pojawiających się w przebiegu dolegliwości.
Jak wygląda leczenie pacjentów po udarze? Zobaczcie na filmie:
Astereognozja – przyczyny
Zaburzenie tego typu powstaje na skutek upośledzenia funkcji przetwarzania wrażeń dotykowych i przestrzennych przez ośrodki centralnego układu nerwowego w obszarze kory płata ciemieniowego, przy jednoczesnym braku uszkodzenia dróg czuciowych, upośledzenia funkcji intelektualnych czy deficytów na tle psychicznym lub związanych z koncentracją, czy ograniczonym słownictwem. Astereognozja występuje po przeciwnej stronie do zaburzonego płata ciemieniowego. Przykładowo trudności w rozpoznawaniu przedmiotów prawą ręką oznaczają patologię lewej półkuli mózgu.
Do czynników ryzyka odpowiadających za astereognozję należą m.in.:
- schorzenia naczyniowe w obrębie tkanki mózgowej, np. udar mózgu;
- toksyczne zakażenia, choroby bakteryjne i zapalne oraz demielinizacyjne ośrodkowego układu nerwowego;
- nowotwory i guzy w obrębie mózgu i czaszki;
- zespoły otępienne, zaniki czy niedotlenienie mózgu.
Objawy astereognozji
Do charakterystycznych objawów obserwowanych w przebiegu astereognozji należą brak umiejętności lub znaczna trudność systematyzowania wrażeń dotykowych oraz sumowanie wrażeń przestrzennych. Oznacza to, że pacjent jest w stanie rozróżnić i nazwać poszczególne, izolowane właściwości przedmiotu, takie jak wielkość, fakturę czy materiał, a nawet potrafi narysować trzymaną w dłoni rzecz. Istota astereognozji polega na tym, że chory nie jest w stanie scalić wszystkich wrażeń i identyfikować przedmiotu jako całości, dopóki go nie zobaczy. Astereognozji często towarzyszą zaburzenia przestrzenne oraz brak zainteresowania przedmiotem. W związku z tym, że zaburzenie stanowi składowy element obrazu klinicznego, obserwuje się wiele innych objawów ściśle uzależnionych od pierwotnej przyczyny uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Przykładowo udarowi mózgu towarzyszą charakterystyczne dla niego zaburzenia mowy, hemiplegia, migrenowe bóle głowy czy amnezja. Podstawowa choroba wyznacza również charakter narastania astereognozji.
Jak przebiega leczenie przy zdiagnozowanej astereognozji?
Leczenie astereognozji ukierunkowane jest na postępowanie przyczynowe. Zaburzenie zwykle ustępuje wraz z cofaniem się jednostki podstawowej odpowiedzialnej za jego powstanie. Niestety wskutek nieodwracalnych uszkodzeń tkanki mózgowej przypadłość może również obciążać pacjenta długotrwale. Przykładowo w przypadku astereognozji powstałej na skutek zakażenia ośrodkowego układu nerwowego postępowanie lecznicze przewiduje farmakoterapię antybakteryjną, z kolei guz uciskający tkankę mózgową w obszarze kory płata ciemieniowego wymaga interwencji chirurgicznej. Poza leczeniem przyczynowym pacjentom z astereognozją poleca się dodatkowo różnego rodzaju formy rehabilitacji, wpływające na poprawę jakości codziennego funkcjonowania oraz radzenia sobie ze stresem i emocjami, np. terapię zajęciową, psychoterapię czy kinezyterapię. Należy mieć jednak na uwadze ogólną kondycję chorego i stopień jego zaangażowania, etiologię astereognozji oraz kompleksowość, ciągłość i wczesność programu rehabilitacji.
Bibliografia:
1. Kwieciński H., Kamińska A. M., „Neurologia Merritta”, Elsevier Urban & Partner, wyd. 3, Wrocław 2012.
2. Walsh K., Darby D., „Neuropsychologia kliniczna”, Gdańskie Wydawnictwo psychologiczne, Gdańsk 2008.
