Uchyłek przełyku to uwypuklenie jego ściany na zewnątrz, które może mieć średnicę od kilku milimetrów nawet do kilku centymetrów. Jego skutkiem jest poszerzenie światła przełyku, co prowadzi do pojawienia się nieprzyjemnych dolegliwości. Jego przyczyną może być pociąganie od zewnątrz (np. przez blizny) lub wypychanie. Niekiedy powstaje samoistnie. Najczęstszym rodzajem uchyłku przełyku jest uchyłek Zenkera.
Czym jest uchyłek Zenkera?
Uchyłek Zenkera jest uwypukleniem przełyku w miejscu, gdzie łączy się on z dolną ścianą gardła. Lokalizacja ta jest określana mianem trójkąta Killiana. Charakteryzuje się ona tym, że w jej obrębie mięśniówka gardła jest dużo słabsza niż w innych miejscach. Przyczyną uchyłku Zenkera jest zwiększony opór górnego zwieracza przełyku, a tym samym wzrost ciśnienia podczas przełykania. W takiej sytuacji osłabiona mięśniówka zostaje wypchnięta na zewnątrz.
W rzeczywistości uchyłek Zenkera jest pseudouchyłkiem, ponieważ jego ściana nie jest zbudowana ze wszystkich warstw przewodu pokarmowego, a jedynie z błony śluzowej i podśluzowej. Jednocześnie uważa się go za najczęstszy uchyłek przełykowy (90–95% wszystkich przypadków). Rocznie rozpoznaje się go u 2 osób na 100 tysięcy mieszkańców.
Jakie są objawy uchyłku Zenkera?
Objawy uchyłku Zenkera pojawiają się, kiedy osiąga on duże rozmiary. Początkowo pacjent może zaobserwować u siebie ucisk lub uczucie przeszkody w gardle. Często pojawiają się także problemy z przełykaniem pokarmu oraz cofanie się treści pokarmowej z przełyku do gardła (nie są to wymioty).
W uwypukleniu ściany przełyku może zalegać pokarm, który po pewnym czasie zaczyna gnić. Dlatego jednym z objawów uchyłku Zenkera jest nieprzyjemny, a czasami nawet cuchnący zapach z ust. Zalegający pokarm może przyczynić się do rozwinięcia stanu zapalnego w obrębie błony śluzowej przełyku.
Uchyłek Zenkera jest także przyczyną odruchowego kaszlu. Z tego powodu istnieje niebezpieczeństwo, że zalegająca w nim treść pokarmowa przedostanie się do tchawicy, a tym samym dojdzie do zakrztuszenia lub zachłystowego zapalenia płuc.
Inne objawy uchyłku Zenkera to:
- zaburzenia trawienia,
- utrata masy ciała,
- uczucie bulgotania podczas przełykania,
- krwawienie z górnych dróg oddechowych (kiedy dojdzie do powikłań).
Niewielki uchyłek Zenkera przez wiele lat może przebiegać bez żadnych dolegliwości, a pacjent nie zdaje sobie sprawy z jego obecności.
Diagnostyka uchyłku Zenkera
Kiedy pojawią się objawy uchyłku Zenkera, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który wyda skierowanie do specjalisty, czyli gastroenterologa. Zbierze on dokładny wywiad lekarski, wykona badanie fizykalne oraz skieruje na bardziej szczegółowe testy.
Podejrzenie uchyłku Zenkera wymaga wykonania badania rentgenowskiego (RTG) przełyku z kontrastem. Środkiem cieniującym jest papka barytowa rozpuszczona wcześniej w wodzie. Umożliwia określenie dokładnej lokalizacji uchyłku oraz jego wielkości. Pacjent kierowany jest także na badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (panendoskopię).
Panendoskopia polega na wprowadzeniu endoskopu wraz z kamerą do światła przełyku. Dzięki temu lekarz widzi na ekranie jego wnętrze i może dokładnie ocenić stan błony śluzowej oraz stwierdzić obecność ewentualnych uchyłków lub innych nieprawidłowości (np. procesu nowotworowego). Uchyłek Zenkera wymaga zachowania ostrożności podczas badania endoskopowego, ponieważ istnieje możliwość przebicia ściany przełyku.
Leczenie uchyłku Zenkera
Leczenie uchyłku Zenkera może być zachowawcze lub operacyjne. Pierwsze z nich stosuje się tylko u pacjentów, u których niemożliwe jest wykonanie zabiegu. Polega ono na przyjmowaniu leków z grupy blokerów kanałów wapniowych i nitratów. Jednym ze sposobów jest również wstrzyknięcie toksyny botulinowej w jego okolicę, dzięki czemu zmniejsza się napięcie zwieracza przełyku, które jest przyczyną uchyłku Zenkera.
Uchyłek Zenkera, który powoduje jakiekolwiek dolegliwości, kwalifikuje się do leczenia operacyjnego. Polega ono na usunięciu uwypuklenia i przecięciu mięśnia pierścienno-gardłowego lub podszyciu uchyłku Zenkera dnem do góry i przecięciu wspomnianego mięśnia. Możliwe jest także leczenie endoskopowe uchyłku Zenkera.
Operacja uchyłku Zenkera pozwala na całkowite wyleczenie nieprawidłowości. Nawroty zdarzają się bardzo rzadko – gdy się pojawiają, nie obserwuje się objawów klinicznych, a jedynie zmiany w badaniu RTG. Leczenie uchyłku Zenkera, który nie daje żadnych dolegliwości, nie jest konieczne. Pacjent powinien jedynie systematycznie monitorować jego wielkość.
Zobacz wideo: Jak walczyć z bólem gardła?
Bibliografia:
1. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne. Tom 1, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
2. W. Herring, Podręcznik radiologii, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2014.
