Przedostawanie się krwi do jamy osierdzia utrudnia rozkurcz, co powoduje wystąpienie tamponady serca. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej pomocy medycznej. Rozpoznanie tamponady ułatwia wystąpienie u chorego zespołu charakterystyczniejszych objawów, nazywanych triadą Becka. Zalicza się do nich stłumione bicie serca, nadmierne wypełnienie żył szyjnych oraz spadek ciśnienia tętniczego.
Czym jest triada Becka?
Triada Becka to 3 charakterystyczne objawy kliniczne, wskazujące na wystąpienie tamponady serca. Nazwa zespołu objawów pochodzi od nazwiska amerykańskiego kardiochirurga Claude’a Schaeffera Becka, który zasłynął przeprowadzeniem pierwszej defibrylacji i stosowaniem innowacyjnych technik chirurgii serca. Zaobserwował też i opisał podstawowe oznaki ostrej tamponady serca, które zbiorczo nazywane są triadą Becka.
Do zespołu objawów, które wskazują na wystąpienie triady Becka, zalicza się:
- nadmierne wypełnienie żyły szyjnej zewnętrznej widoczne jako poszerzenie żył szyjnych,
- stłumienie tonów serca,
- spadek ciśnienia tętniczego.
Tamponada serca – co to jest?
Występowanie triady Becka jest podstawowym objawem wskazującym na tamponadę serca. Jest to stan zagrożenia życia, ponieważ jama otrzewnej szybko wypełnia się krwią lub płynem wysiękowym, co prowadzi do wzrostu ciśnienia w worku osierdziowym. Do serca nie napływa odpowiednia ilość krwi i nie dochodzi do skurczu. Najczęściej nadmierne wypełnienie jamy osierdziowej krwią wynika z uszkodzenia komory prawej, która jest mniej odporna na urazy mechaniczne i delikatniejsza niż znacznie grubsza komora lewa.
Zobacz także: Zapalenie osierdzia, czyli błony okalającej serce: objawy, przyczyny, powikłania i leczenie
W przypadku gdy proces tworzenia tamponady przebiega wolno, osierdzie rozciąga się i może się w nim zebrać nawet 2 l płynu, zanim pojawią się objawy tamponady. Jest to tamponada podostra, która rozwija się w ciągu kilku lub kilkunastu godzin. Proces może też przebiegać gwałtownie – wówczas nazywany jest tamponadą ostrą, w której triada Becka występuje już przy 80 ml płynu lub krwi. Zbyt późne rozpoznanie tamponady prowadzi do śmierci pacjenta.
Jakie są przyczyny tamponady serca?
Tamponada serca i związana z nią triada Becka może być efektem urazu klatki piersiowej, zwłaszcza w środkowej części. Często dochodzi do tego w wyniku wypadku samochodowego. Przyczyną tamponady może być również choroba nowotworowa, a zwłaszcza rak płuca, czerniak lub rak sutka.
Duże prawdopodobieństwo tamponady występuje u osób, u których doszło do:
- pęknięcia ściany serca w wyniku zawału,
- zapalenia osierdzia,
- pęknięcia tętniaka aorty,
- rozwoju choroby układowej tkanki łącznej.
Obecność płynu w osierdziu może towarzyszyć niewydolności nerek lub wątroby oraz niektórym chorobom genetycznym, np. dystrofii mięśniowej Duchenne’a. Tamponada może wystąpić jako powikłanie po zabiegu kardiochirurgicznym, np. po:
- wszczepieniu rozrusznika serca,
- przezskórnej angioplastyki wieńcowej,
- koronarografii.
Jakie są objawy tamponady serca i jak się ją diagnozuje?
Najbardziej charakterystycznym zespołem objawów występujących w tamponadzie serca jest triada Becka, czyli tętno paradoksalne (nadmierne obniżenie skurczowego ciśnienia tętniczego podczas wdechu), głuche i ciche tony serca oraz nadmierne wypełnienie żył szyjnych.
Pacjent może odczuwać ból w klatce piersiowej i duszność, która nasila się w pozycji leżącej. Może też wystąpić kaszel, zmniejszona tolerancja wysiłku, utrudnione oddychanie, a nawet utrata przytomności.
Tamponada serca jest diagnozowana na podstawie triady Becka oraz echokardiografii. W trakcie badania stwierdzana jest obecność płynu w jamie osierdzia, poszerzenie żyły górnej dolnej oraz rozkurczowe zapadanie się prawego przedsionka. Elektrokardiogram może być prawidłowy, ale najczęściej występuje tachykardia zatokowa (częstoskurcz serca), a w ostatnim stadium bradykardia (tętno poniżej 60 uderzeń na minutę).
W diagnostyce tamponady serca wykorzystywany jest także rentgen (RTG), w którym stwierdza się powiększenie sylwetki serca. Gdy płynu w worku osierdziowym jest bardzo dużo, serce może być niewidoczne na zdjęciu rentgenowskim. Ponadto wykonywane jest USG, które pozwala stwierdzić przyczynę tamponady.
Leczenie tamponady serca
Podstawową metodą leczenia tamponady serca jest perikardiocenteza. Jest to zabieg pozwalający na usunięcie płynu z worka osierdziowego poprzez jego nakłucie i odbarczenie. W efekcie dochodzi do obniżenia ciśnienia osierdziowego i uratowania życia pacjenta.
Perikardiocenteza nie może być wykonana w tamponadzie spowodowanej rozwarstwieniem aorty – wówczas konieczna jest operacja kardiochirurgiczna.
