Rozwój cukrzycy typu 2 jest spowodowany połączeniem stylu życia i czynników genetycznych. Cukrzyca insulinoniezależna jest powszechnie występującą chorobą, dlatego została określona mianem epidemii XXI w. Znacząco obniża jakość życia osób na nią cierpiących i jest przyczyną zgonów, spowodowanych w większości powikłaniami w późniejszym stadium choroby.
Czym jest cukrzyca insulinoniezależna?
Cukrzyca insulinoniezależna, czyli cukrzyca typu 2 lub wieku dorosłego, to choroba metaboliczna, która charakteryzuje się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, opornością na insulinę i jej względnym niedoborem. Cukrzyca typu 2 stanowi około 90% wszystkich przypadków zachorowań na to schorzenie. Insulina jest wtedy wprawdzie wytwarzana w komórkach trzustki, ale tkanki organizmu cechuje zmniejszona wrażliwość na ten hormon, a ich odpowiedź przypomina tę, która miałaby miejsce przy jego zbyt niskim poziomie. Osłabiona reakcja tkanek docelowych na insulinę to insulinooporność.
Częstość występowania cukrzycy typu 2 zwiększa się z wiekiem. Wśród czynników odpowiedzialnych za jej pojawienie się wymienia się: nadmierną masę ciała, wysokokaloryczną dietę, niedostateczną aktywność ruchową i nadmierne spożywanie alkoholu czy palenie papierosów. Otyłość jest uważana za główną przyczynę cukrzycy typu 2 wśród osób z genetycznymi uwarunkowaniami do rozwoju tej choroby.
Objawy cukrzycy insulinoniezależnej
Cukrzyca typu 2 rozwija się powoli, nie dając początkowo żadnych objawów. Klasycznymi objawami cukrzycy insulinoniezależnej są: polidypsja (nadmierne pragnienie), hiperfagia (zwiększenie łaknienia), poliuria (częste oddawanie moczu), glikozuria (tzw. cukromocz, czyli obecność cukru w moczu) i utrata wagi. Diabetycy skarżą się ponadto na swędzenie skóry, przewlekłe zmęczenie, nudności, wymioty, bóle brzucha, zaburzenia wzroku, senność, zaburzenia koncentracji, nawracające stany zapalne narządów płciowych i impotencję.
W przypadku ciężkiego stanu chorego rozwijają się objawy kwasicy. Dochodzi do zmian w obrębie dużych i małych naczyń krwionośnych, zwanych odpowiednio mikro- i makroangiopatiami. Ponadto w przebiegu cukrzycy odnotowuje się poważne dysfunkcje układu nerwowego, określane jako neuropatia cukrzycowa, która przyczynia się do zaników mięśniowych, zmian narządowych i zaburzeń czucia (szczególnie w stopach).
Objawy dotyczą też skóry i jej przydatków. Obserwuje się rowki, zagłębienia, zakrzywienie i żółte zabarwienie płytek paznokciowych. Następuje utrata włosów na szczycie głowy. Zaawansowanej hiperglikemii towarzyszy łojotok. Występuje tendencja do samoistnego tworzenia się pęcherzy na kończynach dolnych i górnych wypełnionych treścią surowiczą. Obserwuje się tzw. dermopatię cukrzycową, czyli szarobrunatne przebarwienia w obrębie przedniej powierzchni podudzi. Rozwija się rogowacenie ciemne, które polega na powstawaniu brunatnych przebarwień z brodawkowatym przerostem skóry dołów pachowych, pachwinowych, zgięć łokciowych i podkolanowych oraz szyi i karku.
Cele leczenia dietetycznego w cukrzycy typu 2
Cele leczenia dietetycznego w cukrzycy typu 2 obejmują:
- dostarczenie odpowiedniej ilości energii i składników pokarmowych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu,
- osiągnięcie należnej masy ciała i utrzymanie jej na prawidłowym poziomie,
- normalizacja wskaźników metabolicznych (zwłaszcza glikemii, HbA1c, lipidów),
- zapobieganie wczesnym i późnym powikłaniom cukrzycowym.
Dieta w cukrzycy insulinoniezależnej
Cukrzyca jest chorobą dietozależną, a także indukowaną stylem życia, dlatego konieczne jest uwrażliwienie diabetyków na znaczenie tych czynników w leczeniu. Podstawą terapii cukrzycy insulinoniezależnej jest dieta niskokaloryczna, określana jako cukrzycowa. Opiera się ona na odpowiedniej kaloryczności, zawartości węglowodanów (w tym cukrów prostych), wartości indeksu glikemicznego (IG – klasyfikacja węglowodanów z uwagi na tempo ich wchłaniania) i ładunku glikemicznego (ŁG – klasyfikacja produktów ze względu na zawartość węglowodanów). Leczenie dietetyczne powinno objąć też rozdział kalorii w ciągu dnia. Składniki odżywcze muszą pokrywać zapotrzebowanie energetyczne w następujących proporcjach: węglowodany 45–50%, tłuszcze 30–35%, białka 15–20%.
Podstawowe zalecenia dietetyczne obejmują unikanie węglowodanów prostych aż do ich zupełnego wykluczenia, częste spożywanie posiłków i tzw. dietę zdrowego człowieka (dużo warzyw, mało tłuszczów nasyconych). Zawartość błonnika pokarmowego w diecie powinna wynosić około 20–35 g na dobę. Należy jeść 200–300 g owoców dziennie, a warzyw – 350–500 g. Dopuszczalne dobowe spożycie soli kuchennej wynosi 5–6 g (1 mała łyżeczka). Należy stosować produkty spożywcze nieprzetworzone. Najlepsze sposoby przygotowywania potraw to gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w rękawie lub naczyniu żaroodpornym i duszenie.
Bibliografia:
1. Ratajczak P., Obolewicz E., Kus K., Koligat D., Paczkowska A., Zaprutko T., Nowakowska E., Profilaktyka oraz leczenie cukrzycy – badanie poziomu świadomości pacjentów, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu”, 2014, 2(39), s. 119–126.
2. Jagielski A.K., Piesiewicz A., Cukrzyca wyzwaniem dla medycyny XXI wieku — wnioski z badań klinicznych i biochemicznych, „Postępy Biochemii”, 2011, 57(2), s. 191–199.
3. Szmaj E., Martela K., Dietetyczne i kosmetyczne metody wspomagania terapii cukrzycy typu 2, „Postępy Fitoterapii”, 2016, 17(3), s. 232–240.
4. Baranik A., Ostrowska L., Praktyczne zalecenia dotyczące żywienia chorych z cukrzycą typu 2 i otyłością, „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, 2011, 2(4), s. 222–230.
5. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010.
