Choć sam termin „choroba psychosomatyczna” nie ma jednej, konkretnej definicji, rozwój tego rodzaju zaburzeń zawsze poprzedzony jest silnymi emocjami, przeżyciami, które odciskają piętno na psychicznym i fizycznym stanie zdrowia, co umożliwia rozwój wielu schorzeń. W grupie ryzyka znajdują się także osoby o wrażliwej naturze, wycofane z życia społecznego, z silną potrzebą niezależności.
Choroba psychosomatyczna a chicagowska siódemka
Najczęstsze choroby psychosomatyczne są określane mianem chicagowskiej siódemki. Jest to lista chorób stworzona przez amerykańskiego psychoanalityka Franza Alexandra, który badał zależności pomiędzy przeżywanymi emocjami a rozwojem poszczególnych chorób. I tak do grona najczęściej pojawiających się chorób psychosomatycznych można zaliczyć: chorobę wrzodową żołądka, nadciśnienie tętnicze, astmę oskrzelową, reumatoidalne zapalenie stawów, nadczynność tarczycy, zapalne choroby jelita grubego, atopowe zapalenie skóry. Są to powszechnie występujące choroby, które zdaniem wielu lekarzy i naukowców poza czynnikami biologicznymi mają swoje przyczyny w psychice.
Zwolennicy teorii chorób psychosomatycznych podają za przykład wymienioną chorobę wrzodową żołądka, która w ok. 80% przypadków jest wywoływana infekcją bakteryjną. Pozostałe 20% osób zmagających się z tym schorzeniem nie zostało zainfekowanych. W przypadku innych chorób znajdujących się w chicagowskiej siódemce również można zauważyć bezpośrednie powiązania z psychiką, takie jak astma i napady duszności, które mogą być wywołane przeżywaniem silnego stresu, nadciśnienie tętnicze i jego wzrost poprzez silne emocje czy atopowe zapalenie skóry oraz świąd, który może być następstwem stresujących wydarzeń w życiu chorej osoby.
Powstawanie chorób psychosomatycznych
Osobowość człowieka, zdolność do odczuwania emocji, a także jego przekonania mogą zdaniem lekarzy przyczyniać się do odczuwania lęku oraz stresu. Jego odczuwanie wpływa na czynność układu podwzgórza, przysadki mózgowej oraz nadnerczy. W czasie stresowej sytuacji aktywowane są mechanizmy współczulnego układu nerwowego oraz pobudzona zostaje kory nadnerczy, co wpływa na zwiększone wydzielanie adrenaliny, noradrenaliny, a także kortyzolu, które przez wiele osób nazywane są hormonami stresu.
Ponadto w tym samym czasie zachodzi wiele reakcji w organizmie, takich jak rozszerzenie źrenic, przyspieszenie oddechu, przyspieszenie pracy serca, wzrost ciśnienia krwi, wydzielanie kwasów żołądkowych. Może się zdarzyć, że organizm po przeżyciu stresowych sytuacji bardzo długo (lub w mniejszym stopniu) powraca do normalnego stanu, a wzmożona przez cały ten czas praca gruczołów dokrewnych może doprowadzić do zmian w stale pobudzanych układach oraz narządach. Długotrwałe przeżywanie silnych emocji oraz stresu może doprowadzić do patologicznych zmian w organizmie, co stanowi doskonały grunt do rozwoju wielu chorób. Ponadto życie w stresie negatywnie wpływa na układ odpornościowy.
Przykładowe choroby psychosomatyczne
Istnieje spora grupa schorzeń, których powstawanie może mieć silny związek z psychiką oraz przeżywaniem silnych emocji i stresu. Wśród nich warto wyróżnić bóle psychosomatyczne, czyli dolegliwości bólowe poszczególnych narządów, najczęściej pojawiające się nagle lub stale w momencie przeżywania silnego stresu.
Choroby psychosomatyczne związane z układem krążenia to: wspomniane nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, miażdżyca, niewydolność serca, choroby mikrokrążenia, a także nabyte wady i choroby serca.
Psychosomatyczne choroby dermatologiczne to zdaniem lekarzy różnego rodzaju alergie, trądzik, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, łupież Gilberta, grzybice, rumień płaski, rumień guzowaty, łojotok oraz liszaj.
Do grona autoimmunologicznych chorób psychosomatycznych należą: choroba Hashimoto, miastenia, łysienie plackowate, stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów.
Choroby psychosomatyczne, które są związane z układem oddechowym, to najczęściej powszechne przeziębienia, grypa, angina, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, alergia oddechowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc, a także astma oskrzelowa.
Choroby psychosomatyczne układu pokarmowego to choroba wrzodowa żołądka, zapalenie jelita grubego, zespół jelita nadwrażliwego, choroba refluksowa.
Pozostałe choroby i przypadłości, które mogą mieć związek z przeżywaniem silnych emocji, stresu oraz mogące mieć źródło w psychice to: otyłość, moczenie nocne, tiki nerwowe, migreny, zaburzenia snu, cukrzyca, zaburzenia seksualne, a nawet nowotwory.
Jak leczyć choroby psychosomatyczne?
Metody leczenia chorób psychosomatycznych zależne są od rodzaju danego schorzenia bądź przypadłości. W większości przypadków są leczone jedynie objawowo bez uwagi na czynniki psychiczne, które wywołują lub przyczyniają się do rozwoju danej choroby. Poza standardową praktyką w leczeniu poszczególnych chorób psychosomatycznych pomoc może przynieść psychoterapia, a także konsultacje psychologiczne i odpowiednio dobrane ćwiczenia relaksacyjne.
