Pasożytnicze choroby skóry to grupa chorób wywołanych przez pasożyty bytujące na lub w skórze. Do najbardziej znanych zalicza się wszawicę i świerzb. Rzadziej obserwuje się zmiany skórne wywołane przez larwy much, pluskwiaki czy pchły. Pasożyty skórne najczęściej rozprzestrzeniają się wśród dzieci. Dlatego środowiskiem sprzyjającym zarażeniom chorobami pasożytniczymi skóry są placówki oświaty.
Choroby pasożytnicze skóry
Pasożyty bytujące na lub w skórze człowieka mogą prowadzić do rozwoju różnego rodzaju chorób, nazywanych pasożytniczymi chorobami skóry lub parazytozami. Charakteryzuje je łatwość szerzenia się zakażeń w środowisku rodzinnym, szkolnym i szpitalnym. Stanowią ciągły problem sanitarno-epidemiologiczny. Ich rozprzestrzenianiu sprzyjają złe warunki sanitarno-higieniczne, ruchy migracyjne ludności, bezdomność i nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej. Nazwa „pasożyt” pochodzi od greckiego słowa parasitos, co tłumaczy się jako współbiesiadnik, darmozjad. Pasożyty skóry odżywiają się głównie złuszczonym naskórkiem i krwią. Najczęściej występującymi osobnikami bytującymi lub żyjącymi okresowo na powierzchni ludzkiej skóry są świerzbowce, wszy, pluskwy i pchły.
Choroby pasożytnicze skóry człowieka – świerzb
Za najbardziej znaną chorobę pasożytniczą skóry człowieka uważa się świerzb spowodowany przez świerzbowiec ludzki. Pasożyt drąży w skórze człowieka korytarze, tzw. nory świerzbowcowe, powodując tym samym silne zaczerwienienie, lokalny stan zapalny i opuchliznę. Podczas drapania dochodzi do spryszczenia i rozwoju zmian skórnych w postaci przeczosów, grudek i plam. Pękanie pęcherzyków jest przyczyną sączenia się płynu surowiczego, który zasychając, tworzy strupy. Jednym z głównych objawów świerzbu jest świąd, szczególnie nasilony w nocy ze względu na większą aktywność pasożytów w ciepłym i ciemnym otoczeniu. Drażniące działanie śliny świerzbowca przyspiesza rogowacenie naskórka. U osób o obniżonej odporności, np. u chorych na AIDS i choroby hematologiczne, rozwija się ciężka postać świerzbu, czyli świerzb norweski, któremu towarzyszy silna hiperkeratoza. Inną znaną postacią choroby jest świerzb noworodków, który występuje w pierwszych tygodniach życia dziecka.
Pasożyt wybiera nieowłosione obszary skóry człowieka, takie jak boczne powierzchnie palców rąk, nadgarstki, zgięcia i fałdy skórne, pośladki, tułów, a zwłaszcza okolice pępka i sutków u kobiet. U dzieci często dochodzi do zajęcia skóry dłoni i podeszew. Świerzbowce żywią się keratyną zawartą w warstwie rogowej naskórka. Choroba może wystąpić w każdej grupie wiekowej. Do zakażenia świerzbowcem dochodzi drogą kontaktu bezpośredniego z osobą chorą i w sposób pośredni, za pomocą przedmiotów, na których znajdują się zapłodnione samice pasożyta. Narażenie na zakażenie jest szczególnie wysokie wśród osób pracujących w służbie zdrowia.
Pasożyty skóry ludzkiej – wszy
Znanym pasożytem skóry ludzkiej jest wesz. Wszawica występuje często, a przy tym stanowi problem o wymiarze społecznym. Dotyczy w szczególności dzieci i młodzieży. Rozprzestrzenienie wszy następuje przez bezpośredni kontakt z zarażoną osobą oraz przez wspólne używanie odzieży i przyborów kosmetycznych.
Wszy to najczęściej pasożyty skóry głowy, a zwłaszcza obszaru owłosionej części głowy. Wesz najczęściej składa jaja w okolicy skroniowej i potylicznej głowy (wszawica głowowa). Samice składają około 200 jaj, które dojrzewają przez 3 tygodnie. Gnidy przytwierdzane są do włosa bezpośrednio przy powierzchni skóry głowy, na skutek czego rozwijają się wykwity powodujące silne uczucie swędzenia. Drapanie prowadzi do zranień skóry ulegających wtórnemu zakażeniu bakteriami. Na skutek wszawicy dochodzi do powstania strupowatych zmian skórnych, a włosy zlepiają się z powodu sączenia się płynu surowiczego z ranek. W zależności od pasożyta bytującego na skórze wyróżnia się także wszawicę:
- odzieżową – wywołana przez wesz odzieżową, która lokalizuje się przeważnie w fałdach i na szwach odzieży, w miejscach styku ubrań ze skórą, czyli na karku, szyi czy w bieliźnie; po ukłuciu wszy powstaje silnie swędząca grudka; dochodzi do pogrubienia i łuszczenia skóry; częste są brunatne przebarwienia skóry i wtórne zakażenia ropne;
- łonową – wywołana przez wesz łonową, która składa dużo bardzo małych gnid; lokalizuje się głównie w okolicy łonowej, ale można ją spotkać też na rzęsach i brwiach; po ukłuciu wszy powstają silnie swędzące błękitne plamy, świadczące o hemolizie krwinek.
Inne znane pasożyty skóry człowieka
Wśród innych znanych pasożytów ludzkiej skóry należy wymienić także:
pchłę ludzką
Wywołuje reakcję skórną typu alergicznego o różnym nasileniu. Po ukłuciu pasożyta pojawiają się objawy skórne w postaci miejscowego stanu zapalnego skóry. Rozwija się czerwona plamka i silny świąd.
nużeńca
Jest to pasożyt śródskórny bytujący w torebkach (mieszkach) włosowych i gruczołach łojowych. Często nazywa się go pasożytem skóry twarzy. Wywołuje nużycę. Do zarażenia dochodzi drogą kontaktową i za pośrednictwem kurzu, w którym mogą znajdować się jaja pasożyta. Przebieg kliniczny nużycy może być bezobjawowy. Z kolei w przypadkach objawowych choroba manifestuje się świądem skóry, zapaleniem spojówek i brzegów powiek, łojotokowym zapaleniem skóry, wypryskiem oraz objawami przypominającymi trądzik różowaty. Nużeńce przyczyniają się do powstawania zaskórników i miejscowych ropni, a także nawracających jęczmieni i zespołu suchego oka.
Bibliografia:
1. Omielan K., Babiżewska I., Szczerkowska-Dobosz A., Nowicki R., Ocena wiedzy na temat świerzbu wśród osób związanych ze służbą zdrowia, „Medycyna Rodzinna”, 2014, 1, s. 19-22.
2. Brochocka A., Szczukowska H., Kasprzak J., Retrospektywna ocena zachorowań na świerzb (scabies) – obecnie nie rejestrowanej, a w przeszłości najczęściej notowanej parazytozy na terenie Polski, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2014, 95(1), s. 62- 66.
3. Górkiewicz-Petkow A., Michałowska O., Petkow L., Świerzb – problemy diagnostyczne i terapeutyczne, „Medycyna Rodzinna”, 2009, 4, s. 70-74.
4. Izdebska J.N., Wszy? Poznaj i pokonaj problem, Warszawa, PWN, 2014.
5. Bierzniewska B., Choroby pasożytnicze skóry – wszawica, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy”, 2007, 10, s. 41-44.
6. Kubiak M., Kaczmarczyk D., Kubiak R., Morawiec-Sztandera A., Nużyca jako podejrzenie zmiany nowotworowej skóry twarzy – opis przypadku, „Otorynolaryngologia”, 2014, 13(4), s. 228-226.
7. Kleina Schmidt P., Kocięcki J., Dalz M., Skołuda A., Nowe spojrzenie na terapię zapalenia brzegów powiek wywołanego roztoczem z rodzaju Demodex, „Farmacja Współczesna”, 2010, 3, s. 210-213.
8. Hadaś E., Derda M., Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2014, 95(1), s. 6-13.
