Chłoniak Burkitta jest nowotworem wywodzącym się z układu chłonnego. Zdecydowanie częściej występuje u dzieci i młodzieży. Bardziej predysponowana jest również płeć męska niż żeńska. Układ chłonny jest częścią układu odpornościowego, którego zadaniem jest walka z infekcjami. Przyczyną powstania chłoniaka jest niekontrolowany wzrost limfocytów linii B lub T.
Chłoniak Burkitta – co to jest?
Do układu chłonnego zalicza się szpik kostny, węzły chłonne, grasicę i śledzionę. Węzły chłonne są rozsiane po całym organizmie i połączone siecią naczyń limfatycznych, w których krąży chłonka (limfa). Limfa przepływa przez węzły chłonne, ulega przefiltrowaniu. Konkretnie zostają w nich przefiltrowane wszystkie szkodliwe dla organizmu elementy – bakterie, wirusy, a nawet komórki nowotworowe. Limfa zawiera komórki zwane limfocytami. Są to odmiany krwinek białych odpowiedzialnych za walkę z organizmami chorobotwórczymi. Istnieją dwa typy limfocytów – T i B. Chłoniak Burkitta jest nowotworem wywodzącym się z linii limfocytów B.
Nazwa omawianej jednostki chorobowej wywodzi się od nazwiska lekarza, Denisa Parsonsa Burkitta, który opisał ten nowotwór jako pierwszy u dzieci w Afryce. Nowotwór ten jest charakterystyczny właśnie dla tego rejonu świata, dlatego mówi się, że jest to nowotwór endemiczny. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy powstaje na skutek znacznego obniżenia odporności.
Chłoniak Burkitta – podział i przyczyny
Wyróżnia się 3 typy chłoniaka Burkitta:
- Chłoniak Burkitta endemiczny
Ten typ jest charakterystyczny dla obszaru Afryki. Najczęściej spotykany jest u dzieci i wiąże się bezpośrednio z zakażeniem wirusem Epsteina-Barr. Atakuje z reguły kości szczęki, co jest dość specyficzne właśnie dla tego typu, ponieważ inne chłoniaki rzadko lokalizują się w obrębie tej kości.
- Chłoniak Burkitta sporadyczny
Jest to typ również związany z zakażeniem wirusem Epsteina-Barr wywołującym mononukleozę zakaźną. Ze względu na dość duże rozpowszechnienie tego wirusa, ciężko stwierdzić, dlaczego akurat w niektórych przypadkach zwiększa on ryzyko zachorowalności na chłoniaka, a w innych nie. W przypadku chłoniaka Burkitta sporadycznego nie ma aż takiej ścisłej zależności pomiędzy zakażeniem tym wirusem a wystąpieniem nowotworu.
- Chłoniak Burkitta związany z niedoborem odporności
Jak sama nazwa wskazuje, w tym typie chłoniaka istnieje zależność pomiędzy wystąpieniem nowotworu a zarażeniem wirusem HIV, zespołem AIDS, a także innymi stanami związanymi z obniżeniem odporności, tzn. przyjmowanie leków immunosupresyjnych czy stany po przeszczepieniu narządów.
Chłoniaka Burkitta - objawy
Najczęstszą lokalizacją tego nowotworu jest jama brzuszna. W związku z tym pierwsze objawy mogą być związane właśnie z przewodem pokarmowym. Są to nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka. Rzadko dochodzi do powstania niedrożności jelit.
Można zaobserwować powiększenie węzłów chłonnych innych okolic ciała – klatki piersiowej, szyi. Dodatkowo dołączają się objawy ogólne, jak poty nocne, gorączka czy utrata masy ciała.
Pozostałe objawy wynikają z zajęcia konkretnych narządów przez nowotwór. Mogą być to więc objawy związane z zaburzeniami funkcji wątroby, szpiku kostnego, a nawet mózgu czy rdzenia kręgowego.
Jak rozpoznać chłoniaka Burkitta?
Celem rozpoznania chłoniaka Burkitta należy pobrać jeden powiększony węzeł chłonny i poddać go badaniu mikroskopowemu. Zabieg pobrania węzła odbywa się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Czasem pobiera się fragmenty innych tkanek z różnych okolic ciała.
Poza badaniem węzła chłonnego wykonuje się badania krwi, badania obrazowe, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego czy bezpośrednie badanie szpiku kostnego. Badanie te pozwalają odpowiedzieć na pytanie, jakie jest zaawansowanie choroby, a co za tym idzie – jakie jest rokowanie u chorego.
Chłoniak Burkitta – stopnie zaawansowania i rokowanie
Stopień zaawansowania chłoniaka Burkitta informuje o ilości zajętych węzłów chłonnych, o obszarze przez nie zajmowanym, a także narządach, które obejmuje. Jeśli chłoniak rozwija się tylko w węzłach chłonnych, jest to chłoniak węzłowy. Jeśli w innych narządach, określa się go pozawęzłowym.
Stadium 1 oznacza, że jest to pojedynczy guz, zajmujący tylko jeden obszar, bądź grupa zajętych węzłów chłonnych, ale tylko w jednym określonym obszarze, np. pod pachami.
Stadium 2 odnosi się do dwóch grup węzłów.
Stadium 3 to dwa lub więcej obszarów odległych od siebie (na przykład po dwóch stronach przepony.
Stadium 4 obejmuje zajęcie szpiku kostnego i ośrodkowego układu nerwowego.
Chłoniak Burkitta należy do chłoniaków o wysokim stopniu złośliwości. Zazwyczaj rozwija się bardzo szybko i wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia. Szybkie rozpoznanie i podjęcie właściwej terapii daje bardzo dobre rokowanie – wyleczenie może sięgać nawet 90% chorych.
Chłoniak Burkitta – leczenie
Główną metodą leczenia jest chemioterapia, czyli podawanie leków mających na celu niszczenie komórek nowotworowych. Zazwyczaj substancje te podawane są dożylnie, choć w niektórych zaawansowanych stanach mogą również być aplikowane bezpośrednio do płynu mózgowo-rdzeniowego. Dodatkowo można zastosować w leczeniu przeciwciała monoklonalne działające na zasadzie stymulacji organizmu do niszczenia komórek nowotworowych.
Niekiedy można rozważyć przeszczep komórek macierzystych. Takie komórki mogą być własne lub pochodzić od dawcy. Jeśli przeszczep jest własny, komórki te pobiera się w okresie remisji i przechowuje do czasu, aż chory będzie gotowy do przeszczepu. Komórki macierzyste wprowadzane są podczas przeszczepu do szpiku kostnego.
