Prawidłowa czynność oddechowa zależy od rozwoju morfologicznego i czynnościowego płuc. Bywa zwykle opóźniona i zaburzona u noworodków urodzonych przedwcześnie. Dzieci te zmagają się nierzadko z bezdechem. Pierwsza pomoc dla dzieci z problemami z oddychaniem powinna być znana przez wszystkich przyszłych rodziców, aby w razie konieczności wiedzieli jak się zachować.
Bezdech u niemowlaka
Bezdech to zanik przepływu powietrza przez drogi oddechowe (wentylacji płuc). Wyróżnia się bezdech:
- centralny – związany z niedostatecznym rozwojem ośrodków oddechowych; przejawia się brakiem wysiłku oddechowego i przepływu powietrza do nosa;
- obturacyjny – spowodowany częściową lub całkowitą niedrożnością górnych dróg oddechowych; w celu jej pokonania zwiększa się wysiłek oddechowy u dziecka;
- mieszany – posiada cechy wyżej wymienionych rodzajów.
Bezdech u niemowlaka to problem dotyczący przeważnie dojrzałych wcześniaków, urodzonych między 34 a 37 tygodniem ciąży, nazywanych też noworodkami urodzonymi blisko terminu porodu lub późnymi wcześniakami. Spowodowany niedojrzałością układu oddechowego może występować nawet u zdrowych dzieci. U niemowląt o niskiej masie urodzeniowej bezdech może wystąpić na skutek nadmiernego oziębienia organizmu czy zakrztuszenia śliną. Bywa skutkiem ubocznym niektórych leków. Może pojawić się w trakcie infekcji i w wyniku obecności ciała obcego, gdy drogi oddechowe stają się niedrożne. Zaburzenia w oddychaniu mogą być skutkiem współistniejących chorób lub nieprawidłowości, takich jak posocznica bakteryjna i choroby metaboliczne. Mówi się także o wrodzonym zespole bezdechu podczas snu, czyli tzw. klątwie Ondyny.
Bezdech staje się niebezpieczny, jeśli trwa dłużej niż 21 s. W jego przebiegu ustaje czynność mięśni oddechowych. Przerwom w oddychaniu towarzyszy bradykardia. Objawy typowe dla bezdechu to: sinica lub bladość, napad drgawek i omdlenie. Przypadłość ta wymaga monitorowania czynności serca i oddechu. Skuteczniejszym sposobem zapewnienia bezpieczeństwa dziecku są aparaty monitorujące oddech, które wszczynają alarm, gdy przestanie ono oddychać na dłużej niż kilka sekund. Bezdech to czynnik powodujący nagłą śmierć łóżeczkową – zespół SIDS.
Pierwsza pomoc dla dzieci przy bezdechu
Bezdech wymaga szybkiej interwencji. Pierwsza pomoc dla dzieci przy bezdechu powinna wyglądać następująco:
- Należy pobudzać dziecko dotykiem, wziąć je na ręce, stymulować dotykiem spody stóp.
- Następnie trzeba do 5 razy dmuchnąć mocno w buzię dziecka między nos a górną wargę. Jeśli nie reaguje, konieczne są dalsze działania.
- Dziecko kładzie się na plecach i pochyla głowę w dół, trzymając je na przedramionach.
- Należy wezwać pomoc medyczną.
- Jeśli dziecko nadal nie oddycha, trzeba ułożyć je na plecach na twardej powierzchni. Trzymając dłoń na czole, odgina się jego głowę i unosi brodę, co udrożni drogi oddechowe. Należy objąć usta i nos dziecka swoimi ustami, po czym wykonać 5 oddechów.
- Jeśli dziecko nadal nie oddycha, rozpoczyna się resuscytację krążeniowo-oddechową – przystępuje się do 30 uciśnięć klatki piersiowej, które wykonuje się z częstością 100–120 na minutę. U niemowlęcia uciska się dolną część mostka wyprostowanymi palcami wskazującym i środkowym, na głębokość około 4 cm, a u większych dzieci nadgarstkiem, na głębokość około 5 cm.
- Po zrobieniu 30 uciśnięć podaje się 2 oddechy ratownicze. Działania te wykonuje się na zmianę do momentu przyjazdu pogotowia.
Charczenie u niemowlaka
Charczenie u niemowlaka nie musi oznaczać poważnych problemów zdrowotnych. Może za nie odpowiadać zatkany nos podczas przeziębienia lub nadmierne ślinienie przed ząbkowaniem i podczas niego. Wówczas ciężki oddech u niemowlaka można złagodzić domowymi sposobami. Przede wszystkim dziecku trzeba zakraplać do nosa roztwór soli fizjologicznej lub wody morskiej, który rozrzedza zalegającą wydzielinę. Następnie odciąga się ją przy pomocy aspiratora lub gumowej gruszki. Trzeba pamiętać o nawilżaniu powietrza i częstym wietrzeniu pomieszczenia. Charczenie i duszący kaszel u dziecka to typowe objawy zapalenia oskrzelików, oskrzeli i płuc.
Przyczyną dolegliwości może być wiotkość krtani. Przypadłość ta polega na zmiękczeniu tkanek krtani, które mogą skutkować zablokowaniem dróg oddechowych i odpowiadać za świszczący oddech u dziecka. Nie zostały dokładnie poznane czynniki powodujące wiotkości krtani. Specjaliści wskazują najczęściej na niekompletny rozwój napięcia mięśniowego w krtani. Zazwyczaj mija samoistnie. Niekiedy wymaga farmakoterapii.
Duszności u dziecka – sapka
Duszności u dziecka, utrudnione i ciężkie oddychanie bywają określane jako sapka. Przypadłość ta jest zazwyczaj niegroźna, ale za to bardzo uciążliwa. Do jej powstania predysponuje zaleganie w nosie dziecka pokarmu czy kataru, któremu towarzyszy obrzęk błony śluzowej nosa. Bywa pierwszym objawem alergii pokarmowej i kiły. Jest szczególnie uciążliwa dla noworodków, które oddychają niemal wyłącznie przez nos. Nierzadko powoduje chrapanie i charczenie. Sapka zazwyczaj ustępuje samoistnie.
Problemy z oddychaniem u małego dziecka
Problemy takie jak ciężki, świszczący i przyspieszony oddech u dziecka powinny być jak najszybciej skonsultowane z lekarzem. Problemy z oddychaniem u małego dziecka mogą się objawiać unoszeniem płatków nosa podczas oddechu, wciąganiem skóry między żebrami, błękitnym zabarwieniem skóry i błon śluzowych (niedotlenienie), szczekającym kaszlem, chrypką, świstem krtaniowym, dusznością, bezgłosem, brakiem energii i apetytu, problemami ze snem i płaczliwością. Są to typowe symptomy krupu.
Bibliografia:
1. Łaski M., Pierwsza pomoc dla dzieci i niemowląt, Warszawa, Sierra Madre, 2013.
2. Goryniak A., Szczęśniak A., Śleboda D., Dołęgowska B., Bezdech wcześniaczy – charakterystyka i leczenie, „Postępy Biochemii”, 2017, 63(2), s. 151-154.
3. Grygalewicz J., Mazurkiewicz H., Bezdechy u dzieci: zjawisko niepokojące, „Postępy Nauk Medycznych”, 2008, 9, s. 615-617.
4. Kornacka M.J., Tołłoczko J., Zaburzenia oddychania u noworodków urodzonych „blisko terminu”, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2010, 6(4), s. 287-290.
