Norma GFR i eGFR jest punktem odniesienia dla lekarzy, do których coraz częściej trafiają osoby mające problemy z nerkami. Przewlekła choroba nerek staje się coraz większym problemem społecznym, ponieważ zwiększa ryzyko innych poważnych zaburzeń, zwłaszcza schorzeń sercowo-naczyniowych. Jej wczesne wykrycie może mieć decydujące znaczenie dla wdrożenia odpowiedniej terapii i zahamowania procesu postępującej niewydolności nerek.
GFR – norma
Norma GFR (z angielskiego glomerular filtration rate) oznacza prawidłowy wskaźnik przesączania kłębuszkowego, czyli ilości osocza przefiltrowanego w jednostce czasu przez kłębuszki nerkowe (tzw. nefrony, w każdej nerce znajduje się ich od 600 tysięcy do 1,2 miliona). Jest to najważniejsze kryterium pozwalające na ocenę czynności wydalniczej nerek.
Na przesączanie kłębuszkowe wpływa wiele czynników, m.in. liczba aktywnych nefronów, napięcie zwieraczy: przed- i zakłębuszkowego, ciśnienie onkotyczne (powstaje wewnątrz naczynia włosowatego na skutek zatrzymywania w nim dużych cząsteczek białek) oraz ciśnienie tętnicze.
Współczynnik GFR jest zwykle oznaczany na podstawie tzw. klirensu kreatyniny – substancji będącej produktem przemiany materii, przede wszystkim metabolizmu mięśni szkieletowych. To najłatwiejszy do uzyskania parametr pozwalający na oszacowanie przesączania kłębuszkowego.
Wskaźnik GFR jest zazwyczaj podawany w mililitrach na minutę lub w mililitrach na minutę na 1,73 m², czyli po przeliczeniu na standardową powierzchnię ciała człowieka. Przy drugim z tych współczynników za prawidłowy uznaje się przedział między 110 a 150 ml/min/1,73 m². Przewlekła choroba nerek definiowana jest jako uszkodzenie nerek, gdy wskaźnik przesączania kłębuszkowego wynoszący mniej niż 60 ml/min/1,73 m² jest notowany przez co najmniej 3 miesiące.
Norma eGFR
Oznaczanie klirensu kreatyniny metodą bezpośrednią jest dość uciążliwe, dlatego w ostatnich latach upowszechnił się szacunkowy wskaźnik przesączania kłębuszkowego (eGFR, czyli z ang. estimated glomerular filtration rate). Podczas ustalania go bierze się pod uwagę wiek, płeć, rasę, wzrost czy wagę chorego.
Stosuje się 2 wzory: MDRD i Cockcrofta-Gaulta. Pierwsza metoda opiera się na oznaczeniu stężenia kreatyniny w surowicy, z uwzględnieniem płci i wieku, a także rasy. Wzór Cockcrofta-Gaulta wykorzystuje się natomiast głównie u chorych w podeszłym wieku oraz u pacjentów z niewielkim i umiarkowanym zaburzeniem czynności nerek, ponieważ w bardziej zaawansowanych stadiach choroby uzyskane wartości mogą być zawyżone nawet o 100%. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego, metoda MDRD jest częściej stosowana w laboratoriach diagnostycznych.
Norma eGFR u osób zdrowych jest uzależniona od płci, wieku i powierzchni ciała, nie powinna być jednak niższa niż 90 ml/min/1,73 m². Czasami jednak również zbyt wysoki wskaźnik jest powodem do niepokoju. We wczesnej fazie cukrzycowej choroby nerek parametr przesączania kłębuszkowego może sięgać nawet 400 ml/min/1,73 m², co skutkuje zanikiem aktywnych nefronów i szybkim postępem przewlekłej choroby nerek.
Badanie eGFR – norma kreatyniny
Samo stężenie kreatyniny nie jest precyzyjnym wskaźnikiem zaburzeń pracy nerek. Wzrost jej poziomu występuje dopiero przy znacznym uszkodzeniu nefronów, dlatego norma kreatyniny nie przydaje się w diagnozowaniu wczesnych stadiów choroby nerek.
Znacznie precyzyjniejsze są analizy GFR i eGFR, szczególnie przydatne na początkowym etapie postępującej dysfunkcji nerek. Wówczas stężenie kreatyniny w surowicy pozostaje jeszcze w zakresie wartości prawidłowych, a już dochodzi do zaburzenia procesu filtracji kłębuszkowej.
Dzięki badaniom można stosunkowo wcześnie wykryć przewlekłą chorobę nerek, która może być spowodowana m.in.:
- niedokrwieniem nerek;
- zapaleniami kłębuszkowymi;
- zwyrodnieniami torbielowatymi nerek;
- zapaleniami naczyń nerkowych;
- upośledzeniem odpływu moczu (spowodowanym kamicą, wadami dróg moczowych, przerostem gruczołu krokowego);
- nefropatią cukrzycową (występującą u osób z nierozpoznaną lub nieprawidłowo leczoną cukrzycą).
Norma GFR i eGFR dla dorosłych i dzieci
Ważnym wskaźnikiem jest nie tylko stężenie kreatyniny, ale również wiek i masa ciała chorego. Po ich przeliczeniu otrzymany wynik należy pomnożyć przez wskaźnik płci – 0,85 (dla kobiety) lub 1,0 (dla mężczyzny). Norma GFR dla mężczyzn czy kobiet jest trudna do określenia, ponieważ na ten wskaźnik wpływa wiele czynników. U mężczyzn współczynnik powinien być jednak wyższy niż 100 ml/min/1,73 m² (optymalnie 130), w przypadku kobiet i dzieci wyższy niż 90 ml/min/1,73 m² (najlepiej około 115).
Bibliografia:
1. Małgorzata Łukasik, Lidia Trząsowska, Marek Łobos, Rafał Mastalerz, Marek Paradowski, Ocena funkcji wydalniczej nerek na podstawie eGFR u chorych na cukrzycę
