Organizm ludzki po zakażeniu bakteriami wytwarza przeciwciała, które pełnią funkcję uodparniającą przed ich ponownym atakiem. Badanie ASO, nazywane również badaniem odczynu antystreptolizowego, służy do wykrywania przeciwciał przeciwko streptolizynie – toksynie, odpowiedzialnej za wywołanie paciorkowca z grupy A.
Na czym polega badanie ASO?
Badanie ASO polega na pobraniu od pacjenta surowicy krwi. Na jej podstawie wykonuje się analizę w kierunku obecności przeciwciał przeciwko streptolizynie – enzymowi, powodującemu zakażenie paciorkowcami.
Paciorkowiec, nazywany również streptokokiem, jest bakterią, wywołującą wiele chorób o różnym stopniu infekcyjności. Można wymienić, m.in.:
- paciorkowe zapalenie gardła, inaczej nazywane bakteryjną infekcją gardła, objawiającą się podwyższoną temperaturą ciała oraz bólem gardła,
- zapalenie migdałków i błony śluzowej gardła, nazywane również anginą ropną, które daje typowe objawy: trudności w przełykaniu, zaburzenia oddychania, gorączkę, wymioty i bóle brzucha,
-
posocznicę, nazywaną także sepsą, której objawy bywają mylone z grypą. Pojawia się: gorączka, ból gardła, bóle mięśniowe i ogólne osłabienie organizmu,
- płonicę, inaczej zwaną szkarlatyną, objawiającą się wymiotami, bólem głowy, brzucha i gardła oraz podwyższoną temperaturą ciała,
-
zapalenie ucha środkowego, objawiające się gorączką, silnym bólem ucha oraz wyciekiem ropy z ucha,
-
kłębuszkowe zapalenie nerek, objawiające się obrzękiem twarzy, bólami głowy, wymiotami i zmniejszeniem objętości wydalanego moczu,
- różę (zakaźną chorobę skóry), objawiającą się przede wszystkim zmianami skórnym i obrzękiem,
- zapalenie wsierdzia, które objawia się: podwyższoną temperaturą ciała, osłabieniem organizmu, bólem mięśni i stawów, czyli objawami grypopodobnymi, jednak mogą wystąpić również zaburzenia rytmu serca lub objawy jego niewydolności.
Badanie ASO - kiedy wykonać?
Badanie ASO wykonuje się przy podejrzeniu zakażenia paciorkowcem lub w przypadku, gdy pacjent ma powikłania po infekcji bakteryjnej. Do objawów powikłań pochorobowych należy zaliczyć: podwyższoną temperaturę ciała, zapalenie stawów i serca, obrzęk twarzy, ciemny mocz oraz podwyższone ciśnienie tętnicze. Niekiedy zakażenie streptokokami przebiega bezobjawowo, jednakże nawet wtedy może dojść do niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań chorobowych. W takich przypadkach badanie ASO pozwala na postawienie diagnozy i wdrożenie leczenia.
Przebieg badania ASO
Badanie ASO zwykle przeprowadza się kilka tygodni po wystąpieniu objawów, stwarzających podejrzenie zakażenia streptolizyną. Zaleca się wykonywać je rano (między 7.00 a 9.00) na czczo, ponieważ spożywane wczesnej jedzenie może wpłynąć na wynik badania. Test ASO polega na pobraniu od pacjenta krwi, zazwyczaj z żyły w zgięciu łokciowym. Pobranie materiału do analizy niczym nie różni się od rutynowego badania krwi. Przed rozpoczęciem poboru materiału pielęgniarka dezynfekuje zgięcie łokciowe oraz zakłada opaskę uciskającą, w celu poprawienia widoczności żył. Zazwyczaj do badania ASO pobiera się nie więcej niż 3 ml krwi. Jego cena wynosi od 20 do 40 zł, w zależności od lokalizacji i prestiżu placówki.
Interpretacja wyniku badań ASO – normy
Normy badania ASO w surowicy krwi są zróżnicowane ze względu na wiek i płeć pacjenta. Przyjmuje się, że właściwy poziom odczynu antystreptolizynowego wynosi od 10 do 200 IU/ml. O podwyższonym poziomie ASO w surowicy krwi należy mówić wówczas, gdy wynik badania dla dorosłego człowieka wynosi więcej niż 250 IU/ml, a u dzieci – 333 IU/ml. Ujemny wynik testu ASO świadczy o tym, że pacjent w ostatnim czasie nie przechodził zakażenia streptokokami.
Wysoki poziom przeciwciał ASO w surowicy krwi świadczy o wysokim prawdopodobieństwie zakażenia bakterią paciorkowca. Z kolei lekko odbiegające od normy stężenie odczynu antystreptolizynowego świadczy o przebytym lub ustępującym zakażeniu streptokokami. Żeby potwierdzić wstępną diagnozę i stopień zainfekowania organizmu badanie należy przeprowadzić kilkakrotnie z ok. 3-4 tygodniowym odstępem czasowym. Istotne przy tym jest to, że największe stężenie przeciwciał ASO występuje w 5. tygodniu zakażenia paciorkowcem z grupy A.
Podwyższony poziom ASO – leczenie
Przy podwyższonym poziomie ASO wdraża się leczenie, które ma na celu zapobiec dalszym powikłaniom zakażenia paciorkowcem z grupy A. Zazwyczaj zakażonemu pacjentowi podaje się antybiotyki o działaniu bakteriobójczym, m.in.: penicyliny, cefalosporyny i karbapenemy. Osobom zakażonym bakterią paciorkowca często zaleca się również przyjmowanie leków, wzmacniających układ immunologiczny. Zaniechanie leczenia może doprowadzić do zainfekowania organizmu oraz wystąpienia powikłań, które mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pacjenta.
