Aspergiloza jest chorobą wywołaną przez grzyby z rodzaju Aspergillus. W języku polskim nazwa tego grzyba to kropidlak. Jest on przyczyną różnych stanów alergicznych, zakażeń układu oddechowego, głównie płuc i oskrzeli, a także reakcji powierzchownych na skórze. Grzyb ten jest przenoszony wraz z powietrzem, ponieważ jest dość powszechny w środowisku. Można go wyizolować w dużej ilości z gleby.
Aspergiloza – co to jest?
Aspergilozę wywołują grzyby pleśniowe, powszechnie rozpowszechnione w środowisku. Najwięcej jest ich w glebie – można je wyizolować nawet w drobinkach kurzu. Występują na liściach, a zwłaszcza na rozkładających się częściach roślin. Na skórze człowieka grzyb Aspergillus lokalizuje się przede wszystkim na owłosionej skórze głowy i na skórze między palcami stóp. U zdrowych osób nie jest on chorobotwórczy, jednak w przypadku obniżonej odporności może wywołać zakażenie. Wywołuje infekcje skóry, przydatków skóry, ale również grzybic narządowych.
Rodzaje aspergilozy
Główne gatunki grzyba z rodzaju Aspergillus wywołujące zmiany chorobotwórcze to:
- A. fumigatus;
- A. flavus;
- A. niger;
- A. nidulans;
- A. versicolor.
Typy aspergilozy
Aspergiloza może przybrać rozmaite obrazy kliniczne. Leki, choroby przewlekłe i inne stany obniżające odporność predysponują do rozwoju różnorodnych typów zakażeń. Należą do nich:
-
Inwazyjna aspergiloza – charakterystyczna jest dla osób z obniżoną odpornością, przyjmujących leki immunosupresyjne, poddawanych chemioterapii. Narażeni są na nią pacjenci cierpiący na nowotwory lub AIDS. W stanach z obniżoną odpornością procesy immunologiczne organizmu są upośledzone, dlatego grzyb może szerzyć się na narządy wewnętrzne. Inne czynniki ryzyka to: przewlekła antybiotykoterapia, choroby przewlekłe i neutropenia. Konieczne jest jak najszybsze wdrożenie odpowiedniego postępowania, ponieważ grzyb może zaatakować tkankę płucną, nerki i mózg, co stanowi niekiedy zagrożenie życia. Postać inwazyjna płuc objawia się gorączką, bólem opłucnowym, krwiopluciem. Najczęściej zmiany widoczne są już na zdjęciu przeglądowym klatki piersiowej, zwykle są zlokalizowane obwodowo;
-
Aspergiloma – rozrostowa postać grzyba uszkadzająca tkankę płucną;
-
Aspergiloza oskrzelowo-płucna o charakterze alergicznym – najczęściej pojawia się u osób z przewlekłymi chorobami płuc, jak alergia czy mukowiscydoza. Objawy związane z tą postacią choroby to przede wszystkim kaszel i świszczący oddech.
Objawy aspergilozy
Aspergillus może wywołać różne objawy w zależności od narządu, w którym się lokalizuje:
-
Grzybica paznokci (aspergiloza paznokci) wyglądem przypomina „brudne paznokcie”;
-
Grzybica skóry, najczęściej w miejscach uszkodzonej skóry, rzadko na skórze nieuszkodzonej – charakteryzuje się zmianami w typie łuszczycy i rozległymi zaczerwienieniami. Miejscem zakażenia mogą też być opatrunki, wkłucia, miejsca oparzone;
-
Grzybica układowa – najczęściej jest wtórna, nie pierwotna. W narządach może prowadzić do powstawania ropni. Może szerzyć się nie tylko w ranach otwartych, ale również w okolicach skóry owłosionej, objętej łupieżem i zaburzeniami łojotokowymi;
-
Grzybica ucha zewnętrznego – może towarzyszyć jej wysięk z ucha, uczucie ucisku w przewodzie słuchowym, upośledzenie słuchu;
- Grzybica płuc, zatok, oskrzeli i innych odcinków układu oddechowego, która daje niespecyficzne objawy infekcji dróg oddechowych. Czasami przebiega z gorączką, kaszlem, odkrztuszaniem plwociny podbarwionej krwią. W inwazyjnym zakażeniu może dawać obraz zapalenia płuc.
Diagnostyka aspergilozy
Podstawą rozpoznania jest metoda mikroskopowej oceny materiału pobranego od pacjenta i hodowli. Jedną z metod inwazyjnego pobrania materiału jest bronchoskopia, czyli wprowadzenie do oskrzeli endoskopu i specjalnego urządzenia pozwalającego na pobranie wycinka błony śluzowej. Inną możliwością pobrania materiału są zeskrobiny ze skóry chorego. W sytuacji gdy pobranie materiału nie jest możliwe, wykonuje się testy immunologiczne na obecność przeciwciał we krwi lub specyficznego antygenu tego grzyba. Czasem niezbędne jest wykonanie badań obrazowych, jak tomografia komputerowa, by uwidocznić zmiany płucne lub zlokalizowane w innych narządach.
Badaniem pozwalającym na wysunięcie diagnozy może być również badanie plwociny.
Leczenie aspergilozy
Głównymi lekami stosowanymi w leczeniu aspergilozy są amfoterycyna B i worykonazol. Czasami konieczne jest chirurgiczne opracowanie zajętych struktur. Poza leczeniem przyczynowym często konieczne jest leczenie objawowe powikłań wywołanych zakażeniem, jak np. niewydolność oddechowa, uszkodzenia naczyń krwionośnych, niewydolność nerek.
