Allodynia to zespół uciążliwych, przewlekłych objawów bólowych, które towarzyszą uszkodzeniu dróg nerwowych i wiążą się ze zwiększoną reaktywnością na bodźce. Należy ją odróżniać od hiperalgezji, która jest efektem nadmiernej pobudliwości receptorów i może wynikać z czynników miejscowych.
Objawy allodynii
Allodynia objawia się charakterystyczną, nadmierną i nieadekwatną do bodźca reakcją czuciowej części układu nerwowego na zewnętrzne bodźce. Choremu dokucza ból, mimo że w warunkach prawidłowych dane pobudzenie nie powodowałoby tak silnej reakcji. Impulsy wywołujące chorobę to:
- dotykanie skóry (jest to wtedy tzw. statyczna allodynia mechaniczna),
- lekkie opukiwanie powłok ciała (dynamiczna allodynia mechaniczna),
- zmiana temperatury otoczenia – np. kontakt z ciepłym powietrzem, rozgrzaną filiżanką, zimną wodą, lodem (odmiana termiczna),
- ruchy kończyn, szyi i tułowia (postać ruchowa).
Dolegliwości utrzymują się przez dłuższy czas, mają zmienne natężenie – niekiedy są silniejsze, innym razem – słabsze. W allodynii statycznej czy ruchowej mogą być tak nasilone, że najmniejsze ruchy lub kontakt skóry z odzieżą albo pościelą wywołują ciągły ból.
Może on mieć charakter ostry, przeszywający, ale najczęściej odczuwany jest jako palenie, rwanie, szczypanie, intensywne mrowienie. W zależności od rodzaju schorzenia, które wywołało ten objaw, ból może lokalizować się w jednym obszarze lub w wielu miejscach. Niekiedy ma nawet charakter wędrujący.
Chory z allodynią pod wpływem intensywnego bólu zdecydowanie ogranicza swoją aktywność. Często z obawy przed bólem pojawiają się wtórne zmiany o typie nerwicy albo reakcje paniczne, gdy jakaś sytuacja zagraża wyzwoleniem dolegliwości.
Polecamy: Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy człowieka - zasady działania
Zobacz film i dowiedz się jak działa układ nerwowy:
Jak powstaje allodynia?
Przyczyną allodynii jest uszkodzenie dróg czuciowych powodujące zwiększoną reaktywność na bodźce. Schorzenie to dotyczy głównie nerwów, które przewodzą niespecyficzne impulsy bólowe informujące o uszkodzeniu tkanek (czyli tzw. układu czucia nocyceptywnego). Zakończenia zlokalizowane są w skórze, błonach śluzowych, rogówce oka, w obrębie mięśni i elementów układu pokarmowego (np. w ścianie żołądka i jelit). Drugim elementem dostarczającym nadmiernych bodźców bólowych są drogi odpowiadające za przewodzenie impulsów z zakresu tzw. czucia głębokiego. Ich receptory umiejscowione są w mięśniach, ścięgnach, powięziach i w obrębie stawów.
Normalnie dostarczają one informacji o położeniu i napięciu elementów układu ruchu. W allodynii ich pobudzenie powoduje ból.
Polecamy: Zaburzenia czucia głębokiego u dzieci i dorosłych – objawy i ćwiczenia
Przyczyny allodynii
Przyczynami allodynii są głównie uszkodzenia dróg nerwowych na poziomie ośrodków mózgowych, rdzenia kręgowego, niekiedy również w obrębie nerwów obwodowych. Zmiany chorobowe oraz degeneracja włókien i komórek nerwowych powodują przebudowę dróg przewodzenia i zwiększenie wrażliwości na ból. Uważa się też, że neurony przewodzące różnego typu impulsy łączą się na skutek uszkodzenia części komórek i do ośrodków mózgowych dostarczana jest niewłaściwa stymulacja odbierana jako ból.
Schorzeniami, które powodują allodynię, są:
- neuropatie (np. cukrzycowa, alkoholowa),
- kompleksowy zespół bólu regionalnego (CRPS, inaczej zespół Sudecka),
- neuralgia popółpaścowa,
- fibromialgia (przewlekła niezapalna choroba reumatyczna tkanek miękkich).
Dolegliwości o typie allodynii mogą też występować u osób cierpiących na migreny. Niekiedy nadmierne odczuwanie bólu jest objawem stałym, ale najczęściej pojawia się przed napadem migrenowym jako tzw. objaw zwiastunowy (prodromalny).
Objawy allodynii pojawiają się w przypadku urazu rdzenia kręgowego albo nerwów obwodowych, podczas regeneracji włókien nerwowych. W takiej sytuacji allodynia może być objawem przemijającym, który wiąże się z określonymi fazami ich odbudowy.
Leczenie allodynii
Allodynia jest schorzeniem, które ma charakter przewlekły, często postępujący i trudno poddaje się leczeniu. Dobór leków jest uzależniony od typu allodynii, natężenia objawów oraz stanu ogólnego chorego. W terapii stosuje się preparaty działające na ośrodki bólowe i zmniejszające przewodnictwo nerwowe, takie jak:
- lidokaina,
- meksyletyna,
- ketamina,
- naproksen lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne,
- niektóre środki stosowane w leczeniu padaczki i stanów psychotycznych,
- preparaty antydepresyjne i uspokajające.
Duże natężenie bólu może wymagać podawania glikokortykosteroidów albo leków opiatowych (tramadolu, pochodnych morfiny, fentanylu). Te ostatnie stosowane są doraźnie lub w ściśle określonych sytuacjach ze względu na możliwość rozwoju uzależnienia. Chory z allodynią najczęściej leczy się w poradni neurologicznej lub specjalistycznej przychodni leczenia bólu przewlekłego.
