Nie da się odróżnić alkoholu metylowego, czyli metanolu, od alkoholu etylowego, czyli etanolu. Często zdarzają się zatrucia alkoholem o nieznanym pochodzeniu, który zawiera metanol zamiast etanolu. Alkohol metylowy jest bardzo silną trucizną. Nie można go rozpoznać na podstawie smaku czy zapachu.
Właściwości alkoholu metylowego
Metanol to alkohol bardzo szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego i osiągający szczyt stężenia we krwi po około 30 minutach od spożycia. Jest zdecydowanie wolniej metabolizowany w wątrobie niż etanol, a produktami jego metabolizmu są formaldehyd i kwas mrówkowy, które są śmiertelnymi truciznami. Ich wpływ na organizm to kwasica metaboliczna i uszkodzenia narządów. Niedotlenienie komórek potęguje gromadzący się kwas mlekowy. Wystarczy 0,5–1 ml alkoholu metylowego na 1 kg masy ciała, by osiągnąć dawkę śmiertelną. Alkohol etylowy nie jest tak toksyczny, również metabolizowany jest w wątrobie, jednak do mniej toksycznego produktu – aldehydu octowego. Ma przede wszystkim depresyjne działanie na ośrodkowy układ nerwowy. Dawka śmiertelna etanolu jest wyższa niż metanolu Wynosi odpowiednio 5–8 g/kg dla dorosłego człowieka, 3 g/kg dla dzieci.
Alkohol metylowy ma zastosowanie w celach przemysłowych, m.in. jako rozpuszczalnik, w produkcji substancji zapobiegających zamarzaniu, środków czyszczących i odtłuszczających.
Do czynników ryzyka zatrucia alkoholem metylowym należy przewlekłe nadużywanie alkoholu, spożywanie alkoholu z niepewnych źródeł, a także narażenie zawodowe. Niekiedy niebezpieczne substancje spożywają nieświadome zagrożenia dzieci.
Zatrucie alkoholem metylowym – objawy
Początkowo trudno się zorientować, że został spożyty metanol, a nie etanol, dlatego że działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy i objawy upojenia alkoholowego są podobne (choć w przypadku metanolu mogą być bardziej nasilone). Z czasem rozwijają się objawy zatrucia alkoholem metylowym, do których zalicza się:
- zaburzenia świadomości aż po śpiączkę,
- przyśpieszony i pogłębiony oddech (hiperwentylacja),
- spadek ciśnienia tętniczego,
- przyspieszenie akcji serca lub wyraźne jej zwolnienie,
- drgawki,
- niewydolność oddechowa,
- ostre zapalenie trzustki,
- zaburzenia widzenia związane z obrzękiem siatkówki i uszkodzeniem nerwów wzrokowych.
Zaburzenia ze strony narządu wzroku są najbardziej charakterystycznym objawem pozwalającym na wstępne rozpoznanie, że chory spożywał metanol, a nie etanol. Celem potwierdzenia zatrucia wykonuje się odpowiednie badania toksykologiczne na obecność metanolu w moczu i we krwi. Już stężenie 20 mg/dl metanolu jest toksyczne. Około 100 mg/ml to stężenie, którego konsekwencją jest często nieodwracalne uszkodzenie wzroku poprzez obrzęk lub uszkodzenie siatkówki i nerwu wzrokowego. Stężenie powyżej 150 mg/dl jest najczęściej śmiertelne.
Zdarza się, że kiedy chory rozwinął już znaczną kwasicę metaboliczną, stężenie metanolu nie będzie duże w badaniach laboratoryjnych, ze względu na przemiany metaboliczne, którym uległ. Wtedy też ciężkość zatrucia ocenia się na podstawie nasilenia kwasicy.
Leczenie zatrucia alkoholem metylowym
Odradza się płukanie żołądka i stosowanie węgla aktywowanego. Alkohol metylowy za szybko jest wchłaniany do krwi, a dodatkowe wymioty mogą tylko pogorszyć stan chorego i wpłynąć na postęp kwasicy metabolicznej. Stosuje się jednak odtrutki mające na celu zahamowanie działania dehydrogenazy alkoholowej, czyli tym samym metabolizmu metanolu.
Podstawową odtrutką jest etanol. U osób przytomnych, niemających ryzyka wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego, stosuje się doustnie 2,5 ml/kg masy ciała roztworu o stężeniu 40%. Jeśli chory jest nieprzytomny, podaje się dożylnie roztwór o stężeniu 10% rozpuszczony w 5% glukozie, a następnie wdraża się terapię podtrzymującą. Ideą jest utrzymanie stężenia etanolu we krwi na poziomie 100 mg/dl, czyli 1–1,5‰. Alternatywą dla etanolu jest fomepizol, podawany we wlewie dożylnym.
Celem szybszego wyeliminowania kwasu mrówkowego z organizmu stosuje się kwas folinowy dożylnie lub kwas foliowy doustnie. Zwiększona eliminacja tego produktu następuje również poprzez wykonanie hemodializy.
Jak odróżnić metanol od etanolu?
Niestety nie da się odróżnić metanolu od etanolu za pomocą zapachu, smaku czy jakichś domowych sposobów. Możliwe jest to właściwie tylko w warunkach laboratoryjnych. Dlatego bardzo ważne jest pozyskiwanie alkoholu z pewnych źródeł.
