Aerodromofobia (nazywana także aerofobią) to obecnie jedna z najczęstszych fobii. Około 30% pasażerów linii lotniczych boi się latać, a połowa z nich ma przy tym wegetatywne objawy nerwicy lękowej. Na aerodromofobię cierpią także osoby, które nigdy nie leciały samolotem. Lęk przed lataniem jest w pewnym sensie uzasadniony – człowiek wynalazł maszyny latające relatywnie niedawno, a unoszenie się wysoko nad ziemią nie jest stanem naturalnym dla naszego gatunku. Ludzie podejmują wiele innych działań, które były obce ich przodkom, ale niewiele z nich budzi równie silny strach, co latanie samolotem. W dodatku fenomen ten zdaje się przeczyć statystykom. W katastrofach lotniczych ginie rocznie nie więcej niż tysiąc osób, podczas gdy w wypadkach drogowych ponad milion. Mimo to ludzie zdecydowanie częściej boją się wsiąść do samolotu, niż poruszać się samochodem.
Przyczyny strachu przed lataniem samolotem
Strach przed lataniem może mieć związek z negatywnymi doświadczeniami z wcześniejszych lotów – turbulencjami, awaryjnym lądowaniem, złym samopoczuciem w czasie podróży. Współcześnie wiele osób obawia się także ataków terrorystycznych. Zwykle jednak lęk jest nieproporcjonalnie większy od skali zagrożenia lub całkowicie irracjonalny. Symptomów aerodromofobii doświadcza się z powodu braku wiedzy na temat procedur związanych z przebiegiem lotu, nieznajomością zasad działania samolotu i błędnymi wyobrażeniami na ten temat, niedostatecznym zaufaniem do załogi. Lęk przed lataniem pogłębiać mogą zaburzenia o podłożu nerwicowym, np. fobia społeczna (na pokładzie nie sposób uniknąć kontaktu z ludźmi), klaustrofobia (zamknięcie w niewielkiej przestrzeni, bez możliwości wyjścia), lęk wysokości czy strach przed utratą kontroli nad własnym życiem. Za podstawową, nie zawsze uświadomioną przyczynę aerodromofobii (na którą nakładają się inne, na pozór racjonalne powody, prowadząc do pełnoobjawowych ataków paniki w czasie lotu), uznaje się głęboką skłonność do nerwicy lękowej. Jest ona wynikiem emocjonalnych problemów z okresu dzieciństwa, które wpłynęły na ukształtowanie obszarów mózgu odpowiadających za kontrolę nad uczuciami.
Polecamy: Lęk wysokości (Akrofobia) – na czym polega, przyczyny, jak go pokonać?
Czy nieśmiałość to pierwszy objaw fobii społecznej? Jak rozpoznać czy to cecha charakteru, czy już problem?
Lęk przed lataniem – objawy
Przy fobiach specyficznych objawy lęku pojawiają się w bezpośrednim kontakcie z określonym obiektem (rzadziej na samą myśl o nim). W przypadku aerodromofobii symptomy zwykle występują już przed planowanym lotem, a nawet tylko w obliczu takiej potencjalnej możliwości. Ich nasilenie może być różne, ale najczęściej osoby dotknięte tym problemem odczuwają silny niepokój, rozdrażnienie, mogą cierpieć na zaburzenia snu, odżywiania czy przewlekły ból głowy. Podczas lotu napięcie powoduje u aerodromofobików atak paniki, czyli takie objawy somatyczne, jak: duszność, drżenie kończyn, zawroty głowy, przyspieszone tętno, nadmierne pocenie się, a nawet wymioty czy omdlenie. Symptomy te pogłębia strach przed ich wystąpieniem, czyli tzw. lęk antycypacyjny. Aerodromofobik wstydzi się reakcji własnego ciała, a zarazem boi się, że w zamkniętej przestrzeni samolotu nie otrzyma w porę fachowej pomocy, jeśli np. straci przytomność.
Jak zwalczyć strach przed lataniem?
Każda z fobii obniża komfort życia, więc warto podjąć jej leczenie. W przypadku lęku przed lataniem jest to często niezbędne, ponieważ samolot stanowi środek transportu nieodzowny w pracy czy w celu realizacji życiowych pasji wielu osób. Aerodromofobicy najczęściej szukają leku na lęk przed lataniem. Zgłaszając się do lekarza, mają szansę otrzymać receptę na preparaty o silnym działaniu uspokajającym. Zwykle są to leki z grupy benzodiazepin, znoszące nieprzyjemne, somatyczne objawy lęku, które towarzyszą okresowi przygotowania do lotu i samej podróży. Można ich jednak używać wyłącznie doraźnie – silnie uzależniają, a przede wszystkim nie rozwiązują problemu nawracającego strachu przed lataniem.
Aerodromofobikom poleca się przede wszystkim zajęcia warsztatowe, które służą „oswojeniu” latania. Podczas kursu można pogłębić swoją wiedzę na ten temat – zrozumieć mechanizmy działania samolotu, dowiedzieć się, jakie przygotowanie posiada obsługa linii lotniczych, zaznajomić się ze szczegółami przebiegu podróży lotniczej, by nie odczuwać niepokoju w związku z niejasnymi procedurami, komunikatami czy dźwiękami. Niektóre ośrodki dysponują symulatorami lotu, dzięki czemu można zmierzyć się z budzącymi obawę sytuacjami w bezpiecznych warunkach. Celem szkolenia jest także przybliżenie uczestnikom rzeczywistych, uspokajających danych statystycznych dotyczących podróżowania samolotem.
W warsztaty dla osób zmagających się z aerodromofobią włączane są często elementy psychoterapii (z nurtu poznawczo-behawioralnego). Ten kierunek leczenia warto pogłębić w przypadku wyjątkowo silnego strachu przed lataniem samolotem, połączonego z innymi zaburzeniami lękowymi. Terapia uczy, jak radzić sobie z somatycznymi objawami lęku (można np. opanować techniki relaksacyjne), a przede wszystkim pozwala zmienić nawyki i sposób myślenia, które nakręcają spiralę strachu przed planowaną podróżą.
