Abulia jest stanem obniżenia aktywności, którego stopień plasuje się pomiędzy apatią a mutyzmem akinetycznym. Na apatię składają się zmniejszona wrażliwość na bodźce, obniżona aktywność psychoruchowa, utrata zainteresowań. Z kolei mutyzm akinetyczny to stan, w którym chory jest przytomny, zachowuje zdolność wodzenia oczami i fiksacji wzroku, lecz nie może nawiązać kontaktu z otoczeniem ani wykonywać ruchów dowolnych. Abulia o słabszym stopniu nasilenia to hipobulia.
Abulia, zwłaszcza w przypadku młodzieży w wieku szkolnym, bywa niekiedy mylona z brakiem motywacji, spowodowanym niepożądanym ukierunkowaniem aktywności. Rodzice podejrzewają istnienie zespołu amotywacyjnego u swoich dzieci wówczas, gdy te niechętnie uczęszczają do szkoły, unikają wypełniania swoich obowiązków, spędzają całe dnie przed monitorem komputera. Zachowania takie najczęściej są jedynie sygnałem, że dziecko lokuje zainteresowania w innych obszarach. Wówczas warto je poznać, zamiast zmuszać młodego człowieka do realizacji narzucanych mu planów lub leczyć go z abulii.
Abulia – przyczyny
Badacze nie są zgodni, czy abulię można uznać za samodzielną jednostkę chorobową, czy też jest ona jedynie symptomem innych schorzeń. Zanik woli towarzyszy bowiem często zaburzeniom psychotycznym (m.in. schizofrenii), nerwicom, depresji. Pojawia się również w przebiegu chorób zwyrodnieniowych – alzheimera i parkinsona. Przyczynami abulii mogą stać się obrażenia mózgu lub choroby ośrodkowego układu nerwowego, np. zespół czołowy, udar mózgu, zapalenie opon mózgowych, guz mózgu, pląsawica Huntingtona. Zespół amotywacyjny bywa symptomem alkoholizmu, narkomanii, toksykomanii, a także uzależnień nowej generacji (np. od internetu).
Rozpatrując abulię jako samodzielną chorobę, wśród jej możliwych przyczyn należy wymienić zaburzenia w procesie uwalniania dopaminy (tzw. hormonu szczęścia). Wskazuje się także na uwarunkowania genetyczne oraz czynniki związane z procesem wychowania i socjalizacji jednostki (np. nadopiekuńczość rodziców w dzieciństwie). Powodem abulii mogą być także silne, traumatyczne przeżycia, np. śmierć bliskiej osoby czy niespodziewana utrata pracy.
Niezależnie od tego, czy abulia jest chorobą czy wyłącznie objawem klinicznym, ma specyficzny przebieg i wymaga leczenia.
Objawy abulii
Osobie dotkniętej abulią trudność sprawia nie tylko pielęgnowanie dotychczasowych zainteresowań, realizacja życiowych celów czy podejmowanie nowych wyzwań, ale nawet wykonywanie najprostszych, codziennych czynności, takich jak wstawanie z łóżka, mycie się, jedzenie posiłków. Chory zazwyczaj zdaje sobie sprawę ze swojego stanu, a narastające problemy, wynikające z zaniedbywania wielu spraw, wtórnie pogarszają jego samopoczucie.
Do charakterystycznych objawów abulii należą:
- ograniczenie aktywności ruchowej, mimiki,
- opóźnione i słabe reakcje emocjonalne,
- brak inicjatywy i konsekwencji w działaniu,
- problem z trzymaniem się założonego harmonogramu działań,
- ograniczona zdolność planowania i podejmowania działań o złożonym celu,
- zanik motywacji do pracy,
- utrata zainteresowań,
- problemy z podejmowaniem decyzji,
- unikanie relacji interpersonalnych,
- trudności w komunikacji,
- brak spontaniczności,
- pasywność.
Abulia – leczenie
Terapia abulii, która stanowi symptom towarzyszący innemu schorzeniu, wymaga przede wszystkim leczenia podstawowej choroby. Niezależnie jednak od postępów w walce z depresją czy uzależnieniami, można podjąć działania zmierzające do zniwelowania objawów zespołu amotywacyjnego.
Leczenie abulii jest o tyle trudne, że wymaga od chorego motywacji, wiąże się z podjęciem przez niego decyzji o zmianie sposobu życia, co pozostaje w sprzeczności z istotą tego zaburzenia. Ogromną rolę w procesie terapii odgrywają bliscy pacjenta. Nie powinni oni wyręczać go w jego obowiązkach. Przeciwnie – na każdym kroku powinni dawać mu odczuć, że jego obecność i współdziałanie są niezbędne w obszarze ich wspólnego życia. Zadaniem bliskich jest także mobilizowanie chorego do podejmowania wysiłku i wspieranie w działaniach, które pozwolą mu powrócić do aktywności. Wskazane jest jej stopniowe zwiększanie, np. od krótkich spacerów, po wizyty u wspólnych przyjaciół.
Objawy abulii można redukować za pomocą farmakoterapii. Najczęściej stosuje się leki przeciwdepresyjne oraz preparaty wpływające na zwiększenie motywacji chorego (należą do nich agoniści dopaminy oraz inhibitory cholinesterazy).
