Złe wyniki badania nasienia – czy in vitro to jedyna opcja leczenia?

Zły wynik badania nasienia

W podstawowym badaniu nasienia określa się między innymi liczbę plemników w ejakulacie, lepkość i objętość nasienia, odsetek plemników ruchliwych oraz ewentualną aglutynację plemników. Rozszerzone badanie nasienia koncentruje się natomiast na budowie plemników i ustaleniu proporcji między plemnikami uszkodzonymi i zbudowanymi właściwie. Wyniki obu badań interpretuje się w oparciu o normy ustalone przez Światową Organizację Zdrowia w 2010 roku.

Jeśli badanie nasienia wykazało wartości odbiegające od tych uznawanych za prawidłowe, pacjent ma prawo czuć niepokój, ale powinien pamiętać, że stan ten nie jest jednoznaczny z bezpłodnością .

Nawet przy wyraźnym zaburzeniu parametrów nasienia mężczyzna może zostać ojcem, jeśli wraz z partnerką zdecyduje się na właściwie dobrane leczenie.

Mówi lek. med. Piotr Dzigowski, specjalista urolog, androlog kliniczny z kliniki leczenia niepłodności InviMed w Warszawie.

Pierwszym krokiem powinno być zgłoszenie się do androloga, czyli specjalisty od męskiej płodności, który przeanalizuje wynik badania nasienia, zbada pacjenta, zleci niezbędne badania dodatkowe, tak aby zidentyfikować przyczynę zaburzeń jakości nasienia. Prawidłowa diagnoza pozwala na wdrożenie terapii, która w większości przypadków owocuje poprawą jakości nasienia i niejednokrotnie pozwala w krótkim czasie doczekać się upragnionego dziecka.

Czy jakość nasienia można poprawić?

Warto zastanowić się, czy słaba jakość plemników nie ma związku z niezdrowym trybem życia, stosowaniem używek lub przyjmowaniem niektórych leków. W okresie starań o ciążę oboje partnerzy powinni dbać o siebie i swoją płodność, ale w praktyce bywa z tym różnie, dlatego moment otrzymania złych wyników badania należy potraktować jako początek ważnych zmian:

• koniec z przejadaniem się – nadwaga i otyłość powodują obniżenie płodności nie tylko u kobiet;
  
• pierwszy dzień bez papierosa – badania wykazały, że w nasieniu nałogowych palaczy znajduje się mniej plemników, które na domiar złego są powolne i bardziej podatne na wady strukturalne;
  
• mniej alkoholu – konsumpcja dużych ilości napojów alkoholowych może prowadzić do mniejszego wydzielania testosteronu, zaburzeń erekcji i spadku produkcji nasienia;
  
• ciepły prysznic zamiast gorącej kąpieli – długie leżenie w wannie niekorzystnie wpływa na proces wytwarzania nasienia; należy unikać także sauny i jacuzzi;
  
• laptop na biurku lub stoliku – trzymanie komputera na kolanach naraża okolice narządów płciowych na działanie wysokiej temperatury;
  
• regularne ćwiczenia dla rozładowania stresu – wzrost poziomu enzymów o działaniu antyoksydującym działa ochronnie na plemniki; podobne właściwości wykazuje witamina C;
  
• dieta bogata w cynk, kwas foliowy, witaminę B12 i zdrowe tłuszcze;
  
• uważne stosowanie leków – jeszcze przed podjęciem starań o dziecko warto porozmawiać z lekarzem na temat wpływu poszczególnych środków farmakologicznych na płodność; niekorzystne działanie na jakość nasienia mają między innymi niektóre leki antydepresyjne, sterydy anaboliczne, preparaty stosowane w leczeniu powiększonej prostaty, część antybiotyków i leków obniżających ciśnienie krwi.
  

Pamiętać należy, że opisane powyżej sposoby wspomagają właściwą diagnostykę i leczenie andrologiczne, ale ich nie zastąpią. W zależności od przyczyn jakość nasienia można poprawić z pomocą odpowiednio dobranych leków, na przykład preparatów zawierających gonadotropinę kosmówkową (pobudza ona produkcję testosteronu i nasienia), środków z gonadoliberyną (gdy niepłodność ma związek z chorobą podwzgórza) lub klomifenu (stymuluje wydzielanie hormonów LH i FSH). U części pacjentów istnieje konieczność przeprowadzenia leczenia operacyjnego, między innymi w przypadku żylaków powrózka nasiennego, wodniaków jąder, czy dużych torbieli nasiennych, które mogą spowodować trwałą utratę płodności. Jeżeli mimo wdrożonych terapii i wykonanych zabiegów starania o dziecko są nadal nieudane, warto rozważyć skorzystanie z technik wspomaganego rozrodu, takich jak inseminacja oraz procedury in vitro.

Inseminacja – gdy jakość nasienia nieznacznie odbiega od normy

Mniejsza niż "prawidłowa" liczba plemników w ejakulacie to wskazanie do przeprowadzenia inseminacji. Procedura ta polega na wprowadzeniu nasienia bezpośrednio do jamy macicy, dzięki czemu szanse na zapłodnienie komórki jajowej mają też plemniki mało ruchliwe, które najprawdopodobniej nie dotarłyby do niej na czas w warunkach naturalnych. Nasienie partnera jest odpowiednio przygotowane w laboratorium, a pacjentka stosuje leki hormonalne w celu pobudzenia jajeczkowania, aby zwiększyć prawdopodobieństwo uzyskania zapłodnienia.

Inseminacja jest relatywnie prostą i bezbolesną metodą leczenia niepłodności, która przynosi pożądany efekt w postaci ciąży w 10-25% przypadków na cykl. Skuteczność tej procedury zależy od jakości nasienia, wieku kobiety oraz liczby dojrzałych pęcherzyków jajnikowych, które powstały po stymulacji hormonalnej. Wskazania do inseminacji u kobiety ustala ginekolog, u jej partnera androlog.

In vitro – gdy inseminacja nie dała rezultatu

Zgodnie z obowiązującą ustawą o leczeniu niepłodności, pary bezskutecznie starające się o dziecko mogą skorzystać z zapłodnienia pozaustrojowego dopiero po roku terapii z zastosowaniem innych technik, np. inseminacji. In vitro przeprowadza się w warunkach laboratoryjnych, po uprzednim pobraniu komórki jajowej od pacjentki i nasienia od jej partnera. Podobnie jak w przypadku inseminacji konieczna jest właściwa diagnostyki i kwalifikacja obojga partnerów u odpowiednich specjalistów.

Istnieje kilka technik zapłodnienia in vitro, a wybór konkretnej procedury zależy od indywidualnej sytuacji pacjentów.

Wyjaśnia lek. med. Piotr Dzigowski, specjalista urolog, androlog kliniczny z kliniki leczenia niepłodności InviMed w Warszawie. 

Przy niepłodności o podłożu immunologicznym sprawdza się in vitro ICSI, polegające na selekcji najlepszego plemnika i wstrzyknięciu go do komórki jajowej. Gdy w nasieniu znajduje się wiele uszkodzonych plemników, zalecamy in vitro IMSI, w którym wybór plemnika poprzedza bardzo dokładne badanie nasienia pod mikroskopem powiększającym obraz o ponad sześć tysięcy razy. IMSI stosuje się również wtedy, gdy plemniki zostały pobrane z najądrza lub jądra podczas biopsji. 

Dodaje lekarz.

Pary, które mają za sobą nieudane podejścia do in vitro mogą zdecydować się na zapłodnienie pozaustrojowe PICSI. Procedura ta obejmuje bowiem selekcję plemników nie tylko pod względem budowy morfologicznej, ale także na podstawie ich reakcji na hialuronian (tylko dojrzałe i zdolne do zapłodnienia plemniki posiadają receptory tej substancji).

Do zapłodnienia komórki jajowej potrzebny jest tylko jeden plemnik, a w nasieniu znajdują się ich miliony. Mimo to tysiące par ma poważne trudności z powiększeniem rodziny:

Liczba plemników nie świadczy niestety o ich jakości. Jeśli w nasieniu mężczyzny tylko 4% plemników nie jest uszkodzonych i nie posiada wad strukturalnych – a Światowa Organizacja Zdrowia określa ten wynik jako minimum normy – szanse na zapłodnienie komórki przez plemniki zdolne do stworzenia dobrze rokującego zarodka są stosunkowo niewielkie. Niejednokrotnie prawidłowo przeprowadzona diagnostyka i wdrożone w jej efekcie leczenie pozwalają poprawić liczbę, budowę i „kondycję” plemników, co znacznie zwiększa szanse powodzenia nie tylko zapłodnienia naturalnego, ale także procedur wspomaganego rozrodu. Właśnie dlatego przy słabym wyniku badania nasienia warto rozważyć wsparcie medyczne – dzięki selekcji plemników przed zapłodnieniem prawdopodobieństwo powodzenia znacząco wzrasta.

Mówi lek. med. Piotr Dzigowski.