Zgorzel gazowa jest bakterią rozpowszechnioną na całym świecie. Ze względu na dość dobry poziom opieki medycznej, odpowiedniej dezynfekcji ran, zakażenia zgorzelą gazową nie są bardzo częste. Rejestruje się pojedyncze przypadki zatruć pokarmowych wywołanych przez Clostridium perfringens (laseczkę zgorzeli gazowej). Dane epidemiologiczne zakażeń zgorzelą gazową nie są ogólnodostępne.
Zgorzel gazowa – co to jest?
Zgorzel gazowa, potocznie określana gangreną, to choroba zakaźna wywołana przez laseczki zgorzeli gazowej Clostridium perfringens. Najczęściej dochodzi do zakażenia uszkodzonej tkanki. Zgorzel gazowa wytwarza enzymy i toksyny przedostające się do krwi, czego powikłaniem może być wstrząs toksyczny prowadzący do śmierci.
Zobacz także: Jak wygląda zakażenie rany? Jakie leczenie należy zastosować?
Zgorzel gazowa zęba
W wyniku urazu lub ostrego zakażenia może dojść do rozpadu gnilnego miazgi zębowej. Jama ustna jest doskonałym środowiskiem dla rozwoju bakterii, a jakakolwiek tkanka martwicza staje się bardzo dobrą pożywką dla beztlenowych bakterii, które odpowiadają za nieprzyjemny zapach zepsutego zęba. Zgorzel gazowa zęba ma zupełnie inny przebieg niż zgorzel gazowa rany. Ząb i zmiany martwicze w kości sąsiadującej mogą trwać nawet latami, objawy mogą stopniowo narastać. Leczenie zgorzeli gazowej zęba obejmuje jego usunięcie lub leczenie kanałowe.
Przyczyny zgorzeli gazowej
Rezerwuarem bakterii zgorzeli gazowej jest przewód pokarmowy zwierząt. Wraz z ich kałem przedostaje się do gleby. Kiedy dojdzie do zabrudzenia uszkodzonej skóry, czyli zainfekowania rany, zakażenie wnika do okolicznych tkanek. Szczególnie narażone na zakażenie są rany głębokie źle zaopatrzone. Laseczka zgorzeli gazowej najlepiej rozwija się w środowisku beztlenowym, a więc właśnie w tkankach głębokich bez dostępu tlenu. Poprzez wytwarzane enzymy i toksyny dokonuje inwazji do tkanek, niszczy komórki, uszkadza naczynia krwionośne i zwiększa ich przepuszczalność. Kiedy dostanie się do krwioobiegu, może wywołać objawy ogólne, z których najpoważniejszym może być wstrząs septyczny (toksyczny).
Zobacz także: Rana cięta, kłuta lub rąbana – pierwsza pomoc w tamowaniu krwotoku
Rany, które predysponują do rozwoju zgorzeli, to nie tylko rany powstałe w wyniku urazów, ugryzienia, ale także zmiany skórne wywołane przez stan zapalny i uszkodzenia skóry w przebiegu chorób przewlekłych. Do stanów mogących przyczynić się do powstawania ciężkich, niegojących się ran zalicza się:
- cukrzycę,
- choroby naczyń krwionośnych,
- zaawansowany wiek,
- zaburzenia odporności w przebiegu leczenia kortykosteroidami czy chemioterapią,
- zaburzenia odporności na skutek chorób nowotworowych,
- zmiany ropne wewnątrz organizmu, szczególnie ropnie powstałe po operacjach jamy brzusznej,
- alkoholizm.
Bakteria Clostridium perfringens ma kilka rodzajów szczepów. Część z nich może zasiedlić przewód pokarmowy człowieka, wywołując objawy zatrucia pokarmowego.
Postępowanie epidemiologiczne w przypadku zgorzeli gazowej – dezynfekcja
Bakterie zgorzeli gazowej są wrażliwe na większość środków stosowanych do dezynfekcji. Profilaktyka zgorzeli gazowej obejmuje odpowiednie zaopatrzenie każdej rany, właściwą dezynfekcję i zabezpieczenie uszkodzonego obszaru skóry przed zanieczyszczeniem i wniknięciem patogenów.
Objawy zgorzeli gazowej
Okres wylęgania bakterii wynosi do 24 godzin. Wszystko jednak zależy od warunków, jakie ma bakteria na namnażanie się. Nie ma żadnej zależności pomiędzy dolegliwościami zgłaszanymi przez osobę zakażoną i bólem a widocznymi zmianami w okolicy rany.
To, co jest charakterystyczne dla zgorzeli gazowej, to wysięk o mdłym, słodkim zapachu i standardowe objawy stanu zapalnego. Są to:
- ból,
- zaczerwienienie,
- obrzęk.
Ponadto bardzo szybko zmiany skórne przybierają obraz martwicy. Skóra okolic rany ma wtedy brunatno-fioletowe zabarwienie, a także pęcherze z brunatnym płynem. Zmiany są często dość głęboko, a ucisk skóry nad miejscem zakażenia może objawiać się trzeszczeniem. Taki dźwięk wywołany jest obecnością pęcherzyków gazu w tkankach podskórnych. Brak interwencji lekarskiej prowadzi do pojawienia się kolejnych objawów:
- ból brzucha,
- biegunka z domieszką krwi,
- gorączka,
- przyspieszenie akcji serca,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- niedotlenienie organizmu objawiające się ogólnym zasinieniem skóry,
- zaburzenia świadomości.
Kiedy toksyny laseczki zgorzeli gazowej dostaną się do krwi, dochodzi do rozległych uszkodzeń narządów wewnętrznych, wstrząsu i śmierci, nawet w ciągu doby od zakażenia.
Postępowanie w przypadku podejrzenia zakażenia zgorzelą gazową
Lekarz może postawić rozpoznanie zgorzeli gazowej już na podstawie wstępnego badania chorego i wywiadu wskazującego na duże prawdopodobieństwo zakażenia tą bakterią. Należy jak najszybciej rozpocząć odpowiednią antybiotykoterapię. Choroba postępuje bardzo szybko, wobec tego jakiekolwiek badania mikrobiologiczne oparte na hodowli nie mają większego znaczenia. Jednak można poddać mikrobiologicznemu badaniu wydzielinę z rany, która pozwala uwidocznić laseczki zgorzeli i ewentualnie obecność innych patogenów.
Leczenie zgorzeli gazowej
Postępowaniem z wyboru jest chirurgiczne zaopatrzenie rany, usunięcie tkanek martwiczych i antybiotykoterapia. Bardzo często chorzy wymagają leczenia na oddziałach intensywnej terapii. Zgorzel gazowa jest bardzo niebezpieczną chorobą, nieleczona zawsze prowadzi do śmierci. Jeśli uda się wyleczyć zakażenie, pozostawia ono liczne zniekształcenia, a nawet doprowadza do amputacji kończyn i trwałego kalectwa.
