Uchyłki jelita grubego obserwuje się bardzo często: w przypadku osób po 45. roku życia są obecne u około 30% populacji, a u ludzi w podeszłym wieku (po 85. roku życia) odsetek ten podwaja się. Zmiany rozwijają się przede wszystkim w lewej połowie okrężnicy i w esicy.
Uchyłkowatość i powstawanie zapalenia uchyłków jelita grubego
Ilość uchyłków jelita grubego zwiększa się w ciągu całego życia chorego. Przyczyną jest zastój i zwiększenie objętości mas kałowych w dalszym (lewym) odcinku jelita grubego. Uchyłki mają najczęściej charakter rzekomy, tzn. są uwypukleniami ściany okrężnicy lub esicy w miejscach o mniejszej oporności i niższym napięciu mięśni.
Zapalenie uchyłków jelita grubego pojawia się w sytuacji, kiedy w ich wnętrzu dochodzi do zastoju treści jelitowej. Przyczyną jest najczęściej niskoresztkowa dieta związana z faktem, że większość spożywanych przez ludzi produktów jest wysoko przetworzona i uboga w błonnik. Dotyczy to przede wszystkim populacji o relatywnie wysokim poziomie życia. Zastój mas kałowych może być również związany ze spowolnieniem perystaltyki wywołanym przez brak aktywności ruchowej albo ciągłe stosowanie leków rozkurczowych (z różnych wskazań zdrowotnych).
Zalegająca w uchyłku i podlegająca zmianom pod wpływem bakterii jelitowych treść jest elementem wywołującym objawy miejscowego zapalenia błony śluzowej. Jeśli proces trwa dłużej, nieusuwane i podlegające zmianom gnilnym masy mogą doprowadzić nawet do perforacji ściany jelita.
Zobaczcie na filmie, jak wygląda zabieg kolonoskopii:
Objawy zapalenia uchyłków jelita grubego
Początkowe objawy zapalenia mogą być mało charakterystyczne. Przejściowe bóle po lewej stronie brzucha, wzdęcia, przemijające zaparcia lub chwilowe biegunki czasem sprawiają trudności diagnostyczne. W kolejnych fazach choroby stolec może być krwisty lub (szczególnie przy luźnych stolcach) zawierać domieszkę śluzu lub ropy. Jego zapach bywa wyjątkowo nieprzyjemny. Chory może mieć objawy gorączki, odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych. Bóle brzucha nasilają się i lokalizują w sposób umożliwiający lekarzowi powiązanie ich z konkretnym odcinkiem jelita.
Rozpoznanie jest zwykle potwierdzane dzięki przeglądowym zdjęciom rentgenowskim, wlewowi kontrastowemu do jelita grubego, rezonansowi magnetycznemu lub tomografii komputerowej. Zmiany zapalne mogą być również wykryte ultrasonograficznie. W ostrych stanach zapalnych nie zaleca się wykonywania badań endoskopowych ze względu na zwiększone niebezpieczeństwo perforacji (przedziurawienia) ściany jelita, ale wcześniejszy wynik badania potwierdzający istnienie uchyłków może ułatwić postawienie właściwej diagnozy.
Podstawowe badania laboratoryjne mogą wykazywać:
- leukocytozę związaną z zapaleniem,
- znacznie podwyższony odczyn Biernackiego (OB),
- zaburzenia elektrolitowe,
- w przypadku powtarzających się krwawień – niedokrwistość.
Leczenie zapalenia uchyłków jelita grubego
Niepowikłane zapalenie uchyłków jelita grubego leczy się zachowawczo, podając duże dawki antybiotyków oraz wyrównując niedobory płynów i elektrolitów. Zapewnia się zmniejszenie obciążenia jelita poprzez stosowanie diety płynnej bezresztkowej lub nawet pozajelitowe wspomaganie żywienia.
Nawracające lub powikłane zapalenie uchyłków może wymagać leczenia operacyjnego. Najczęściej usuwa się w trybie planowym odcinek jelita zawierający większą ilość uchyłków i będący przyczyną zapaleń.
Sytuacja komplikuje się, jeśli w przebiegu zapalenia dojdzie do przerwania ściany jelita. Najcięższym powikłaniem jest zagrażające życiu, kałowe, rozlane zapalenie otrzewnej – kiedy treść rozlewa się wewnątrz jamy brzusznej, powodując ostre objawy miejscowe, połączone często ze wstrząsem i posocznicą. Inne niebezpieczne powikłania perforacji to ropień okołojelitowy albo przetoki (jelitowo-pęcherzowa lub jelitowo-pochwowa). Wszystkie te stany stanowią wskazanie do operacji, w trakcie której usuwa się zmiany chorobowe, wycina niezbędny odcinek jelita i (najczęściej) do czasu cofnięcia się zmian zapalnych wytwarza sztuczny odbyt w powłokach jamy brzusznej. Odtworzenie ciągłości jelita wymaga później wykonania kolejnej złożonej operacji.
Na czym polega leczenie nieswoistych chorób jelit? Odpowiedź na filmie:
Dieta w zapaleniu uchyłków i uchyłkowatości jelita grubego
Zapalenie uchyłków jelita grubego jest wskazaniem do maksymalnego odciążenia przewodu pokarmowego. Zaleca się bezresztkową dietę płynną lub papkowatą. Według niektórych klinicystów po ustąpieniu objawów przez co najmniej miesiąc należy unikać spożywania błonnika, by utrzymać aktywność jelit na niskim poziomie i zmniejszyć ilość wypróżnień. Zaleca się przede wszystkim:
- produkty z mąki pszennej, suchary,
- tapiokę,
- jaja,
- ser biały,
- sery żółte typu gouda, edam,
- chude mięsa i ryby,
- wędliny drobiowe.
Osoby z uchyłkowatością (z uchyłkami, bez objawów zapalenia) powinny na stałe stosować dietę lekkostrawną, bogatą w błonnik, która zapewni szybki pasaż jelitowy i regularne wypróżnienia. Dieta powinna być dobrana indywidualnie, w zależności od tolerancji organizmu na poszczególne produkty.
Należy zwracać szczególną uwagę na to, by nie dopuszczać do odwodnienia organizmu oraz starać się utrzymywać możliwie wysoki poziom aktywności ruchowej (wpływającej na pobudzenie perystaltyki).
