Zapalenie ucha środkowego należy do częstych przyczyn wizyty u pediatry. Przechodzi je większość (do 75%) dzieci przed ukończeniem 3. roku życia. Szacuje się, że do 30% dzieci w tej grupie wiekowej przechodziło zapalenie ucha środkowego nawet 3 razy. Częstotliwość jego występowania jest związana ze specyficzną budową anatomiczną ucha dziecka, jak również z faktem, że dziecięcy układ immunologiczny (odpornościowy) nie jest jeszcze całkowicie wykształcony - stąd większa podatność na infekcje. Potwierdza to fakt, że wraz z wiekiem zachorowalność na zapalenie ucha środkowego znacznie maleje. Nie oznacza to jednak, że na dolegliwość tę nie mogą cierpieć dorośli. Wbrew powszechnej opinii zapaleniu nie zawsze towarzyszy ból ucha - nawet do 20% przypadków zachorowań może obejść się bez tej dolegliwości. Infekcja może przebiegać w sposób zróżnicowany: miewa postać ostrą, przewlekłą lub wysiękową
Zapalenie ucha środkowego: objawy
Do pierwszych objawów, jakie mogą wskazywać na zapalenie ucha środkowego, należy zwłaszcza umiarkowany lub silny ból wewnątrz ucha. Jego wystąpienie nie jest jednak regułą. W miarę nasilania się stanu zapalnego mogą wystąpić następujące oznaki:
- umiarkowany lub silny ból ucha (pulsujący, kłujący) - może się nasilać w pozycji leżącej,
- gorączka (u około 25% chorych),
- ból głowy w okolicy ucha
- wypływająca z ucha wydzielina (wysięk ropny),
- problemy z koordynacją ruchową i utrzymaniem równowagi ciała,
- zaburzenia słuchu (częściowy niedosłuch, odczucie niedrożnego ucha),
- problemy ze snem (głównie w wyniku silnego bólu ucha u dzieci),
- wymioty, niekiedy także biegunka.
Objawy te są szczególnie nasilone podczas ostrego zapalenia ucha środkowego, które charakteryzuje się silnym, pulsującym bólem, zwłaszcza w nocy. Ostra postać zapalenia nie jest jednak długotrwała - z reguły trwa do kilku dni, często nawet jeden dzień. Towarzyszy jej obrzęk błony śluzowej wyścielającej trąbkę słuchową. Jest to przyczyną wzrostu ciśnienia wewnątrz ucha, które jest główną przyczyną bólu. Wzrost ciśnienia oraz zalegający w uchu śluz, który nie znajduje ujścia, może spowodować obrzęk, a nawet perforację (przerwanie, pęknięcie) błony bębenkowej.
Zobacz także: Zapalenie ucha u dziecka – jak łagodzić objawy wywołane przez zapalenie ucha środkowego?
Zapalenie ucha środkowego u dzieci
Głównym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi zapalenia ucha u dzieci jest anatomia. U małego dziecka trąbka słuchowa jest znacznie krótsza niż u dorosłego, a także położona poziomo - jej układ i budowa ułatwiają przedostawanie się bakterii i wirusów z jamy nosowej oraz gardła do wnętrza ucha. To dlatego 90% zakażeń ucha środkowego poprzedza infekcja górnych dróg oddechowych - zapalenie ucha przeważnie bywa następstwem grypy, zapalenia gardła lub krtani. Do tego dochodzi fakt, iż u dziecka układ immunologiczny (odpornościowy) nie jest jeszcze w pełni wykształcony - stąd niższa odporność na tego typu infekcje.Zapalenie ucha środkowego dotyczy zwłaszcza dzieci w wieku niemowlęcym i wczesnym wieku przedszkolnym. Najwięcej zachorowań przypada na okres do 3. roku życia. Znacznie rzadziej pojawia się u siedmiolatków i dzieci starszych. U dziecka, które potrafi już opisać swoje objawy, zapalenie jest stosunkowo łatwe do zdiagnozowania. Dużo trudniej rozpoznać je u niemowląt, u których dostrzegamy mniej objawów miejscowych, a więcej ogólnych (gorączka, płacz, niepokój, rozdrażnienie). Zawsze jednak podstawą diagnozy jest badanie otoskopowe, czyli obejrzenie za pomocą specjalnego wziernika wnętrza przewodu słuchowego zewnętrznego i błony bębenkowej. Badanie może wykonać pediatra lub laryngolog. Początkowo leczenie polega zazwyczaj na podawaniu dziecku środków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych. Jeśli jednak objawy nie ustępują lub nasilają się po upływie 24-48 godzin, lekarz decyduje zazwyczaj o podaniu antybiotyku. W rzadkich przypadkach stosuje się zabieg, polegający na nacięciu błony bębenkowej (drenaż ucha).
Zapalenie ucha środkowego: przyczyny
Zapalenie ucha środkowego powstaje na skutek wirusowej (około 30%) lub bakteryjnej (około 70%) infekcji ucha. W znacznej większości przypadków bakterie i wirusy przedostają się do wnętrza ucha bezpośrednio z górnych dróg oddechowych. Zapalenie ucha środkowego u dzieci w 90% poprzedzane jest stanami zapalnymi w obrębie gardła i krtani.
Do innych znacznie rzadszych czynników mogących mieć wpływ na pojawienie się zapalenia ucha środkowego należeć mogą m.in.:
- czynne i bierne palenie tytoniu;
- przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych;
- nieodpowiednie warunki socjalne i ekonomiczne;
- alergia powodująca obrzęki błony śluzowej w obrębie trąbki słuchowej;
- patologie anatomiczne (rozszczep podniebienia, przerost migdałka gardłowego: obecność trzeciego migdała, który blokuje nosogardło).
Zobacz także: Zapalenie ucha zewnętrznego – objawy i sposoby leczenia. Skąd się bierze ból ucha?
Powikłania po zapaleniu ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego rzadko daje powikłania. Inaczej zdarza się w przypadku ostrej infekcji, kiedy stan zapalny szerzy się na sąsiednie struktury i narządy. Powikłania dzielą się na wewnątrzskroniowe (ostre zapalenie wyrostka sutkowatego, niedowład lub porażenie nerwu twarzowego, zapalenie błędnika) oraz wewnątrzczaszkowe, m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień nadtwardówkowy (na zewnątrz opony twardej), ropniak podtwardówkowy, ropnie mózgu - płata skroniowego lub móżdżku. Powikłania leczy się przede wszystkim farmakologicznie (antybiotykoterapią), rzadziej chirurgicznie (operacyjnie).
