Zaćma – objawy
Zaćma to choroba oka, polegająca na stopniowo postępującym zmętnieniu przejrzystej wcześniej soczewki – struktury znajdującej się we wnętrzu gałki ocznej, odpowiedzialnej (podobnie do soczewek obiektywu) za załamywanie promieni światła, tak by na siatkówce oka tworzył się ostry i wyraźny obraz. Soczewka składa się z elastycznej, przejrzystej torebki i mas wewnętrznych, których mętnienie jest przyczyną zaćmy i nieostrego widzenia. Czasami zmętnienie pojawia się w centralnej części soczewki, bardzo wcześnie powodując nieostre, rozmyte widzenie podczas czytania, obserwacji twarzy i odległych przedmiotów. O ile soczewka mętnieje w części obwodowej, zmiany zaćmowe mogą przez dłuższy czas nie zwracać uwagi chorego. Jak zwykle przy niedowidzeniu, pacjenta mogą męczyć bóle głowy, łzawienie, czasami przewlekłe zapalenie spojówek.
Zaćma może rozwijać się w jednym oku, ale zwykle dotyczy obu narządów (choć zmiany nie muszą postępować w obu oczach jednocześnie). Masy wypełniające soczewkę sukcesywnie mętnieją i twardnieją, co sprawia, że nieleczona zaćma prowadzi do całkowitej ślepoty.
Zaćma – przyczyny
Najczęstszą przyczyną zaćmy (ponad 99% przypadków) są zmiany związane ze starzeniem się organizmu – powstaje wtedy tzw. zaćma starcza.
Innymi przyczynami zaćmy mogą być:
- urazy, wcześniejsze operacje oka,
- stany zapalne,
- długotrwałe stosowanie leków steroidowych,
- narażenie na radiację,
- zmiany wrodzone.
Niektórzy zwracają też uwagę na czynniki środowiskowe: dietę, nałogi albo dziedziczną skłonność do powstawania zaćmy.
Rozpoznawanie zaćmy
Pacjent zgłasza się do lekarza z powodu nieostrego, rozmytego widzenia. Próby korygowania wady wzroku okularami nie przynoszą poprawy. Okulista rozpoznaje zaćmę, badając pacjenta za pomocą lampy szczelinowej – urządzenia optycznego, które pozwala oglądać struktury oka w powiększeniu, po oświetleniu ukierunkowanym strumieniem światła. Badanie jest nieinwazyjne i niebolesne. Oglądając soczewkę, można stwierdzić, jak bardzo nasilone są zmiany i w której części soczewki są zlokalizowane (podtorebkowo, w masach korowych czy w części centralnej – jądrze).
Jak można ćwiczyć wzrok? Zobaczcie:
Leczenie zaćmy
Leczenie zaćmy polega na operacyjnym usunięciu zmętniałych mas soczewki. Dawniej stosowane techniki wymagały usunięcia soczewki w całości. Obecnie wykonywane zabiegi pozostawiają większość torebki soczewki, tworząc miejsce na wszczepienie sztucznej soczewki. Jest to o tyle istotne, że soczewka naturalna bardzo silnie załamuje promienie świetlne (ma moc około 25–30 dioptrii) i trzeba ją czymś zastąpić. Dzięki wykonywanym wcześniej badaniom (np. biometrii ultrasonograficznej) chirurg wie, jak mocną soczewkę wszczepić choremu, by po usunięciu zaćmy osiągnął on optymalną ostrość widzenia bez okularów.
Zabiegi chirurgiczne w leczeniu zaćmy
Stosowaną od wielu lat metodą operacji zaćmy było tzw. zewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy (ECCE). W metodzie tej nacinano gałkę oczną na odcinku około 6–7 mm, otwierano torebkę soczewki i starano się usunąć zmętniałe masy z wnętrza soczewki w jednym kawałku.
W ciągu ostatnich 25 lat, dzięki powszechnemu zastosowaniu mikroskopów operacyjnych i postępowi techniki, okazało się możliwe usunięcie zaćmy przez cięcie zdecydowanie mniejsze, o wielkości 1,8–2,3 mm, za pomocą urządzenia zwanego fakoemulsyfikatorem. Wprowadzona do wnętrza oka końcówka robocza rozbija zmętniałe, stwardniałe masy soczewki na drobne fragmenty, które wraz z podawanym płynem są odsysane na zewnątrz. Zastosowanie fakoemulsyfikacji pozwala na skrócenie okresu pooperacyjnego, szybsze osiągnięcie pełnej ostrości wzroku i zmniejszenie częstości występowania powikłań (infekcje, astygmatyzm pooperacyjny). Umożliwia również odejście od zakładania szwów na gałkę oczną.
Soczewki wewnątrzgałkowe
W leczeniu zaćmy stosuje się różnego typu soczewki wewnątrzgałkowe (nie należy ich mylić z soczewkami kontaktowymi, które nakłada się na powierzchnię oka, a nie wszczepia do wewnątrz). Początkowo stosowano soczewki o średnicy 5,5–7 mm, wykonane z przejrzystego, sztywnego tworzywa (PMMA). Wprowadzenie fakoemulsyfikacji stworzyło potrzebę zastosowania soczewek o tej samej średnicy, ale miękkich, pozwalających na zwinięcie lub złożenie. Umożliwia to ich wszczepienie przez mały otwór, rozwinięcie wewnątrz oka i umieszczenie wewnątrz torebki soczewki usuniętej.
Soczewki wykonane są z różnych materiałów (silikon, akryl) i dzięki swej budowie pozwalają na korygowanie wad, takich jak astygmatyzm. Niektóre z nich (soczewki akomodacyjne) dają pacjentowi możliwość ostrego widzenia przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach – bez użycia okularów do czytania.
Przebieg pooperacyjny
Przy zastosowaniu fakoemulsyfikacji pacjent nie musi przebywać w szpitalu. Zgłasza się na zabieg i po kilku godzinach może wrócić do domu. Przez pierwszą dobę operowane oko jest zasłonięte, a po zdjęciu osłony w ciągu 1-2 dni może osiągnąć pełną ostrość. Przez ten pierwszy okres chory powinien unikać wysiłku, dużych wstrząsów, zwalczać ewentualny kaszel, nie powinien trzeć oka. Niewskazane są też nagłe zmiany ciśnienia (np. podróż samolotem). Po tym czasie bardzo szybko można powrócić do normalnego trybu życia, oczywiście pozostając pod kontrolą i stosując się do zaleceń okulisty.
Zaćma wtórna
U niektórych pacjentów może po usunięciu zaćmy pojawiać się tzw. zaćma wtórna. Nie dotyczy ona zmętnienia soczewki sztucznej, ale pozostawionej torebki soczewki. Objawy są bardzo podobne do zaćmy. Zaćma wtórna pojawia się zwykle w ciągu kilku miesięcy od operacji. Leczy się ją za pomocą jednorazowego lub kilkukrotnego krótkiego zabiegu wykonanego ambulatoryjnie laserem.
Zobacz też jak można korygować wady wzroku:
