Zaburzenia równowagi są naturalnym zjawiskiem, które czasem towarzyszy gwałtownym zmianom pozycji ciała czy szybkim ruchom głowy. Wówczas przemija ono po krótkiej chwili i nie stanowi powodu do obaw o zdrowie. Niepokój powinny wzbudzać zaburzenia równowagi pojawiające się bez wyraźnych zewnętrznych przyczyn, zwłaszcza wówczas, gdy dolegliwości tej towarzyszą inne symptomy, np. ból głowy, nudności, wymioty, drętwienie kończyn, osłabienie mięśni nóg, szum w uszach. Z takimi objawami zgłasza się do lekarza około 20–30% dorosłych pacjentów (zaburzenia równowagi u dzieci zdarzają się stosunkowo rzadko), najczęściej kobiety i osoby w podeszłym wieku. Wczesne rozpoznanie przyczyny problemu zwiększa szansę chorego na wyleczenie.
Przyczyny zaburzeń równowagi
Przyczyny zaburzeń równowagi i zawrotów głowy są różnorodne. Około 50% przypadków zgłaszanych przez pacjentów stanowią choroby narządów odpowiedzialnych za zachowanie równowagi. Składają się na niego: układ przedsionkowy (błędnik, nerw przedsionkowy, jądra przedsionkowe w pniu mózgu), narząd wzroku oraz receptory czucia głębokiego umiejscowione w stawach, ścięgnach, mięśniach, więzadłach i torebkach stawowych. Receptory pozwalają na ocenę (bez użycia wzroku), w jakim położeniu znajdują się i jak obciążone są poszczególne części ciała. Informacje z tych ośrodków integrowane są w mózgu, który po analizie przesyła odpowiednie impulsy do mięśni szkieletowych oraz mięśni oka, by zapewnić stabilizację wzroku i równowagi niezależnie od pozycji ciała. Zaburzenia równowagi mogą być spowodowane dysfunkcją każdego elementu tego układu. Do najczęstszych należą dolegliwości ucha wewnętrznego:
- choroba Meniere’a,
- skutki urazów,
- uszkodzenie toksyczne (np. przez leki),
- choroba lokomocyjna.
Częstym powodem zaburzeń równowagi są schorzenia neurologiczne, takie jak guz mózgu, stwardnienie rozsiane, padaczka czy migrena. Poważny problemem – zwłaszcza w przypadku starszych osób – stanowią choroby naczyń mózgu lub móżdżku (odgrywa on istotną rolę w procesie regulacji napięcia mięśniowego i koordynacji ruchów). Zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów są spowodowane niedotlenieniem, będącym efektem miażdżycy. Mogą być też objawem udaru mózgu.
Zaburzenia równowagi mogą zostać wywołane przez procesy i choroby ogólnoustrojowe, takie jak:
- niedociśnienie tętnicze,
- hipoglikemia (niski poziom cukru),
- menopauza,
- niedokrwistość.
U około 15% chorych podłożem zaburzeń równowagi są schorzenia psychiczne, m.in. nerwica i depresja.
Problemy z koordynacja ruchów, zawroty głowy i zaburzenia równowagi mogą nastąpić także na skutek zatrucia – po spożyciu nadmiernej ilości alkoholu albo wdychaniu toksycznych gazów (np. spalin).
Zaburzenia równowagi – diagnostyka
W związku z faktem, że zaburzenia równowagi mogą być spowodowane przez szereg różnych przyczyn, leczenie tej dolegliwości musi zostać poprzedzone dokładną diagnozą. Chory powinien spotkać się nie tylko z lekarzem pierwszego kontaktu, ale także z laryngologiem, okulistą, neurologiem.
Podstawę diagnostyki stanowi wywiad lekarski, który służy ustaleniu częstości, intensywności i czasu trwania objawów: utraty równowagi, zawrotów głowy, szumów usznych, mroczków przed oczami, nudności, wymiotów. Istotną dla specjalisty informacją będzie także to, jakie symptomy pacjent odczuwa w bezruchu i po zamknięciu oczu. Lekarz musi ustalić, jakie leki przyjmuje chory, na jakie cierpi schorzenia, w jakich warunkach przebywa na co dzień – takie czynniki również mogą stymulować powstawanie zaburzeń równowagi.
Badania, na jakie często kieruje się osobę cierpiącą na zaburzenia równowagi, to:
- pomiar ciśnienia tętniczego,
- próba Romberga (ocena równowagi),
- próby błędnikowe,
- audiometria (badanie słuchu),
- elektronystagmografia (ENG – zapis potencjałów elektrycznych w czasie oczopląsu) i videonystagmografia (VNG),
- badanie radiologiczne (RTG) kości skroniowych i kręgosłupa szyjnego,
- tomografia komputerowa (CT) głowy,
- rezonans magnetyczny (MRI),
- badanie elektroencefalograficzne (EEG),
- badanie dopplerowskie przepływu krwi przez tętnice zaopatrujące mózg.
Badania te pozwalają na rozpoznanie chorób układu nerwowego i innych schorzeń, które mogą stanowić przyczynę zawrotów głowy.
Leczenie zawrotów głowy i zaburzeń równowagi
Sposób leczenia zaburzeń równowagi uzależniony jest od ich przyczyny. W przypadku określenia konkretnego rozpoznania, należy wdrożyć terapię choroby podstawowej.
Zaburzenia równowagi i zawroty głowy leczy się objawowo, co pozwala na złagodzenie lub usunięcie uciążliwych symptomów choroby. Pacjentowi podaje się preparaty redukujące zawroty głowy, przeciwwymiotne i uspokajające. Istotnym elementem terapii bywa rehabilitacja ruchowa, która pozwala na poprawę siły mięśniowej, koordynacji ruchów i czucia głębokiego.
Zobacz nasz film i dowiedz się jak działa układ nerwowy
