Uczulenie na lateks jest bardzo kłopotliwe, zwłaszcza kiedy ciężko znaleźć zamienniki np. rękawiczek, odzieży ochronnej czy prezerwatyw, które nie zawierają cząsteczek tej drażniącej substancji.
Uczulenie na lateks – przyczyny
Lateks jest roztworem kauczuku i zawiera go wiele produktów codziennego użytku – od tzw. gumowych rękawiczek po prezerwatywy. Ponadto jest substancją używaną do wytwarzania smoczków dla dzieci, klejów, nici, niektórych elementów odzieży zwykłej i tzw. technicznej. Jest powszechnie stosowany w produkcji opon czy uszczelek, a w służbie zdrowia również wenflonów i cewników. Prawdopodobieństwo wystąpienia alergii jest większe przy częstych kontaktach z alergenem, stąd najczęściej dotyka ona pracowników służby zdrowia i pacjentów szpitali. Lateks należy do tego rodzaju materiału, którego cząsteczki (przez organizm traktowane jako antygeny) łączą się z białkami skóry, co z kolei prowadzi do powstania substancji uczulających, zapamiętanych przez układ odpornościowy organizmu. W ten sposób objawy alergii zaczynają się pojawiać po każdym kolejnym kontakcie z alergenem, niezależnie od jego dawki.
W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się, poza określonymi grupami zawodowymi, także osoby ze szczególną predyspozycją do alergii, u których występuje reakcja np. na kurz czy pył. Często pojawia się też tzw. reakcja krzyżowa i uczulenie na lateks może dotykać osoby ze zdiagnozowaną już alergią na brzozę, trawy, zboża czy bylicę. Medycyna definiuje również tzw. zespół lateksowo-owocowy, który również jest wynikiem alergii krzyżowej. Niepożądane objawy po kontakcie z cząsteczkami lateksu występują znacznie częściej u osób z alergiami pokarmowymi na: awokado, banana, kiwi, mango, melona, papaję czy owoce pestkowe, takie jak śliwka lub brzoskwinia, a także na: surowe pomidory i ziemniaki, seler, kasztany jadalne oraz orzechy.
Jakie objawy daje uczulenie na lateks?
Objawy uczulenia na lateks zazwyczaj występują natychmiast lub w przeciągu 30 min. od kontaktu z substancją drażniącą. Jeżeli obserwowane są dopiero po dobie lub dwóch, jest to tzw. alergiczny wyprysk kontaktowy. W przypadku reakcji natychmiastowej charakterystyczne objawy to:
- pokrzywka;
- kichanie, swędzenie nosa i gardła, katar i łzawienie, czyli tzw. objawy alergicznego nieżytu nosa;
- pieczenie i łzawienie oczu, niekiedy światłowstręt – objawy alergicznego zapalenia spojówek;
- objawy astmy oskrzelowej w postaci m.in. duszności (w niektórych przypadkach ostrzejszej reakcji alergicznej).
Najpoważniejszym i najniebezpieczniejszym objawem alergii na lateks jest wstrząs anafilaktyczny. Jeżeli symptomy uczulenia występują po dłuższym czasie, często przybierają formę wysypki i świądu. Skóra może stać się wrażliwa na dotyk, opuchnięta, w niektórych przypadkach odczuwane są pieczenie i bolesność. Zmiany zazwyczaj pojawiają się w miejscu bezpośredniego kontaktu z lateksem, np. na dłoniach w przypadku używania rękawiczek lub na wargach sromowych czy penisie w przypadku stosowania prezerwatyw.
Uczulenie na lateks a prezerwatywy
Uczulenie na lateks w prezerwatywach nie zdarza się często, ale jest problemem dla par, które nie stosują innego rodzaju antykoncepcji. Jeżeli występują objawy alergii, stanowią przeciwwskazanie do stosowania tego typu zabezpieczenia. Najczęściej pojawiają się natychmiast na wargach sromowych lub penisie pod postacią pokrzywki, wysypki czy rumienia, którym towarzyszą swędzenie i pieczenie. Zmiany są widoczne nie tylko na narządach płciowych, ale w każdym miejscu, które miało kontakt z alergenem. Zapobieganie reakcji uczuleniowej wymaga rezygnacji z tradycyjnych prezerwatyw, które można zastąpić silikonowymi lub poliuretanowymi. Są one droższe, ale bezpieczniejsze dla alergików.
Podobnie objawia się uczulenie na rękawiczki lateksowe, w wyniku którego pojawiają się zmiany na skórze dłoni, łuszczyca, nadmierne wysuszenie skóry czy jej zaczerwienienie lub opuchlizna. Jeśli objawy wystąpią raz, należy spróbować rękawic winylowych lub nitrylowych, a także tych, które od wewnątrz wyścielone są kolagenem.
Uczulenie na lateks – leczenie
Najskuteczniejszą metodą leczenia uczulenia na lateks jest unikanie kontaktu z substancją drażniącą. Ważne jest, aby o alergii zostali poinformowani najbliżsi, co może uchronić przed dolegliwościami w przypadku np. konieczności nagłej hospitalizacji. Trzeba pamiętać, że wstrząs anafilaktyczny, do którego może dojść na skutek kontaktu z lateksem, jest stanem zagrażającym życiu. W przypadku już zdiagnozowanych alergii ważna jest znajomość tzw. reakcji krzyżowych i wiedza na temat konieczności wyeliminowania niektórych pokarmów z codziennej diety.
Na rynku jest coraz więcej produktów, które nie zawierają lateksu – można kupić rękawiczki czy prezerwatywy przeznaczone właśnie dla alergików. Nadal trwają badania nad skutecznością szczepionki odczulającej, która być może w przyszłości stanie się główną metodą leczenia.
