Życiowe sukcesy czy zawodowe osiągnięcia w znacznej mierze uzależnione są od tzw. miękkich kompetencji, na które składają się głównie umiejętności społeczne jednostki. Wpływają one na jej szeroko pojętą atrakcyjność oraz jakość budowanych przez nią relacji. Osoby o wysokich kompetencjach społecznych są zwykle lepszymi uczniami czy pracownikami, szybciej osiągają kolejne szczeble kariery, łatwiej adaptują się do nowych sytuacji, cieszą się większą sympatią kolegów.
Czym są umiejętności społeczne?
Umiejętności społeczne to potencjał jednostki – cechy wrodzone i nabyte zdolności – dzięki któremu jest ona w stanie skutecznie radzić sobie w relacjach międzyludzkich. Przykłady kompetencji społecznych to:
- efektywna autoprezentacja i kształtowanie własnego wizerunku,
- komunikowanie własnych emocji, potrzeb w sposób jasny i społecznie akceptowany,
- adekwatne reagowanie na krytykę i umiejętne wyrażanie jej,
- asertywne realizowanie własnych interesów,
- inicjowanie i podtrzymywanie satysfakcjonujących więzi prywatnych i profesjonalnych,
- trafna percepcja zachowań i intencji innych ludzi,
- aktywne słuchanie, okazywanie empatii,
- zdolność współdziałania w zespole,
- skuteczne negocjowanie warunków współpracy,
- wywieranie pożądanego wpływu na innych ludzi,
- umiejętne rozwiązywanie konfliktów interpersonalnych.
Rozwijanie umiejętności społecznych pozwala jednostce odnaleźć się w różnych, życiowych rolach – rodzica, partnera, przyjaciela, ucznia, pracownika, klienta itd. Warunkuje ono pozytywne relacje z innymi ludźmi oraz osiąganie istotnych celów prywatnych, zawodowych czy edukacyjnych.
Poważnym problemem społecznym jest depresja. Co to za choroba? Zobaczcie:
Trening umiejętności społecznych dla dzieci i dorosłych
W związku z różnego rodzaju uwarunkowaniami (m.in. genetycznymi, środowiskowymi) u bardzo wielu ludzi występują mniejsze lub większe deficyty w obszarze kompetencji społecznych. Z myślą o nich powstała metoda terapeutyczna zwana treningiem umiejętności społecznych (TUS). Różnego rodzaju warsztaty i ćwiczenia rozwijające umiejętności społeczne mogą posłużyć zarówno dzieciom, jak i osobom dorosłym.
Rozwijanie umiejętności społecznych dziecka to rola opiekunów i szkoły. W wielu sytuacjach jednak TUS może okazać się nie tylko pomocnym, ale i niezastąpionym narzędziem. Jest skutecznym wsparciem rozwoju emocjonalnego dzieci nieśmiałych, lękowych, mających problem z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami czy adaptacją do nowych okoliczności. Zaleca się też kształtowanie umiejętności społecznych u dzieci z trudnościami wychowawczymi – agresywnych czy nieprzestrzegających ogólnie przyjętych norm.
Rozwijanie miękkich kompetencji niezwykle przydaje się osobom społecznie wykluczonym – niepełnosprawnym, bezrobotnym, należącym do mniejszości narodowych (na udział w warsztatach można pozwolić sobie niezależnie od statusu materialnego, ponieważ wiele z nich jest dofinansowanych z funduszów europejskich). Trener umiejętności społecznych może także wspomagać dorosłych przy różnego rodzaju kryzysach relacji – rodzinnych, partnerskich, zawodowych. Na szkolenia często kieruje się menedżerów, handlowców, pracowników społecznych. Wszystkim TUS może posłużyć jako cenna forma osobistego rozwoju.
Ćwiczenie zdolności komunikacji z innymi ludźmi jest doskonałym narzędziem terapii przy zaburzeniach i chorobach psychicznych. Wskazany jest trening umiejętności społecznych dla dzieci z autyzmem, zespołem Aspergera czy ADHD. Osobom dorosłym może posłużyć w przypadkach depresji, nerwic, psychoz czy zaburzeń osobowości.
Jak wygląda trening umiejętności społecznych? Ćwiczenia warsztatowe i domowe
Trening umiejętności społecznych może być realizowany w formie indywidualnych sesji, ale najczęściej ma on formę zajęć w 6–8-osobowych grupach. Zazwyczaj składa się z kilkunastu 1–3-godzinnych spotkań. Cel, jakim jest zmiana dysfunkcyjnych społecznie zachowań uczestników terapii na pożądane i efektywne, osiąga się poprzez ćwiczenia poszczególnych umiejętności społecznych. Podstawową ich formę stanowi odgrywanie ról – pod kontrolą trenera członkowie grupy terapeutycznej odgrywają zaaranżowane scenki, podczas których zwykle zamieniają się rolami.
Trening umiejętności społecznych opiera się o:
- zdefiniowanie danej kompetencji,
- obserwację (np. na filmach) zachowań modelowych,
- odgrywanie ról, czyli wypróbowywanie danej umiejętności w sytuacji „laboratoryjnej”,
- dostarczanie informacji zwrotnych przez trenera, partnera roli i pozostałych uczestników treningu (często wykorzystuje się także nagrania wideo odegranych scenek),
- analizowanie i interpretowanie odegranych zachowań,
- wspólne poszukiwanie rozwiązań trudnych sytuacji interpersonalnych,
- ponowne odegranie roli z uwzględnieniem informacji zwrotnej.
Ćwiczeniu kompetencji społecznych sprzyja stosowanie prac domowych, czyli nakłanianie uczestników treningu do wypróbowania nowo nabytych umiejętności w realnych sytuacjach. Aby działanie takie odniosło efekt, nie należy trenować wszystkich zachowań naraz, lecz stopniowo wdrażać w życie zdobywane dzięki TUS zdolności.
Na filmie przedstawiono objawy nerwicy. To także poważna choroba, na którą cierpi wielu z nas:
