Trabekulektomia to zabieg polegający na odtworzeniu lub poszerzeniu drogi odpływu cieczy wodnistej z oka. Dzięki temu uzyskuje się trwałe (lub czasowe) obniżenie nadmiernego ciśnienia wewnątrzgałkowego typowego dla niektórych postaci jaskry, co pozwala na zahamowanie postępu choroby i zachowanie wzroku pacjenta. Sformułowanie „trabekulektomia oka” jest niepoprawne, gdyż zabieg taki wykonuje się wyłącznie w obrębie tego narządu.
Rola trabekulektomii w obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego
Ciśnienie wewnątrzgałkowe (powszechnie stosuje się angielski skrót IOP – intraocular pressure) utrzymywane jest w oku przez ciecz wodnistą. Jest ono niezbędne do zachowania prawidłowego kształtu gałki ocznej i stabilizowania położenia jej wewnętrznych struktur. Jednak podwyższone ciśnienie powoduje uszkodzenie elementów wewnątrz gałki ocznej, a przede wszystkim włókien nerwu wzrokowego. Prowadzi to do narastającego upośledzenia widzenia peryferyjnego (obwodowego), a w przypadkach nieleczonych do trwałej utraty wzroku. Wzrost IOP jest typowym objawem większości postaci jaskry – choroby, która obok cukrzycy jest najczęstszą przyczyną ślepoty.
Trabekulektomia jest zabiegiem, który obniża ciśnienie wewnątrz oka, przywracając równowagę między produkcją cieczy wodnistej a jej odpływem. Operacja pozwala na poszerzenie drogi wypływu płynu do przestrzeni podspojówkowej poprzez usunięcie lub zniszczenie części trabeculum, czyli utkania beleczkowego (stąd pochodzi nazwa zabiegu). Znajduje się ono w kącie tęczówkowo-rogówkowym, czyli w tzw. kącie przesączania.
Polecamy: Choroby oczu – astygmatyzm, jaskra i zaćma
Przebieg trabekulektomii
Trabekulektomię wykonuje się jedną z dwóch podstawowych metod. Pierwszą z nich jest zabieg laserowy. Chory siedzi przed lampą szczelinową połączoną z laserem. Na znieczulone oko nakłada się specjalną soczewkę pozwalającą uzyskać dobry wgląd w kąt przesączania. W utkaniu beleczkowym wykonuje się otwory przy pomocy lasera (argonowego lub diodowego) o zielonym promieniu. Chory po zabiegu i krótkiej obserwacji może udać się do domu.
Druga metoda jest metodą chirurgiczną. Po znieczuleniu oka wykonuje się pod mikroskopem nacięcie twardówki w pobliżu rąbka (czyli miejsca, gdzie łączy się ona z przejrzystą rogówką). Wytwarza się wówczas krótki kanał, przez który wycina się niewielki fragment utkania beleczkowego. Tworzy to drogę odpływu cieczy wodnistej bezpośrednio pod spojówkę. Ściany kanału spełniają rolę zastawki, przez którą ciecz może przepływać tylko w jedną stronę – na zewnątrz oka.
W niektórych przypadkach trabekulektomii operacyjnej wprowadza się do wnętrza oka mały implant, który zapobiega zarastaniu się trabeculum i powoduje, że efekt zabiegu jest trwały. Opisywane procedury wykonywane są w różnych modyfikacjach.
Zobaczcie film, z którego dowiecie się, jakie funkcje pełni ludzkie oko:
Powikłania po zabiegu trabekulektomii
Zabieg laserowy może spowodować powikłania takie jak:
- przejściowy wzrost IOP,
- uwolnienie dużej ilości barwnika lub krwawienie z podstawy tęczówki,
- dolegliwości bólowe i czasowe osłabienie widzenia.
Po operacji może okazać się, że w miejscu trabekulektomii wytwarzają się zrosty, a droga dopływu cieczy wodnistej zamyka się. Powoduje to ponowny wzrost IOP i konieczność reoperacji.
W przypadku techniki chirurgicznej powikłaniami są m.in.:
- krwawienie,
- uszkodzenie lub częściowe wypadnięcie tęczówki,
- infekcja pooperacyjna,
- nadmierne obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego (jeśli wytworzona droga odpływu jest zbyt szeroka).
Trabekulektomia chirurgiczna pozwala na uzyskanie znacznego i trwałego obniżenia ciśnienia w oku. Niekiedy jednak po pewnym czasie dochodzi do zarośnięcia kanału, co wiąże się z koniecznością wykonania ponownej operacji. Niekorzystnym aspektem tej metody jest też pozostawienie otwartej drogi do wnętrza gałki ocznej i osłabienie jej ściany. Zwiększa to podatność na urazy i zakażenia.
Rekonwalescencja po trabekulektomii
Po zabiegu laserowym chory pozostaje przez jakiś czas w ambulatorium, by lekarz mógł skontrolować ciśnienie w oku i stan po zabiegu. Jeśli nie dochodzi do powikłań, tego samego dnia pacjent może wyjść do domu, a po kilkudniowym odpoczynku i ograniczeniu aktywności powrócić do normalnego trybu życia. Pozostaje jednak oczywiście pod opieką okulisty, który kontroluje IOP, rozwój choroby i dostosowuje leczenie do nowych poziomów ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Po operacyjnej trabekulektomii chory przez pewien czas pozostaje na oddziale okulistycznym. W początkowym okresie ma zasłonięte oko, by nie doszło do przypadkowego urazu. Po zwolnieniu do domu nadal musi zwracać szczególną uwagę na to, by chronić gałkę oczną – nie pocierać jej ręką czy chusteczką, unikać uderzenia itd. Aktywność chorego musi być przez dłuższy czas ograniczona. Podobnie jak inni pacjenci z jaskrą, pozostaje pod opieką specjalistycznej poradni.
