Tętnica szyjna wewnętrzna jest naczyniem, które w obrębie szyi nie oddaje praktycznie żadnych gałęzi i nie zaopatruje żadnych narządów ani ich części. Całość przepływającej przez nią krwi jest dostarczana do mózgu i narządów zmysłów.
Anatomia tętnicy szyjnej wewnętrznej
Tętnice szyjne wewnętrzne (zarówno prawa, jak i lewa) powstają z podziału tętnic szyjnych wspólnych. Drugim ich odgałęzieniem jest po każdej stronie tętnica szyjna zewnętrzna, stanowiąca podstawowe źródło ukrwienia narządów szyi, twarzoczaszki i powłok głowy.
Tętnica szyjna wspólna jest po stronie lewej bezpośrednim odgałęzieniem łuku aorty, a po stronie prawej – pnia ramienno-głowowego. Sprawia to że warunki krążenia tętniczego po obu stronach nieco się różnią.
Początek tętnicy szyjnej wewnętrznej znajduje się na wysokości trzeciego i czwartego kręgu szyjnego (C3–C4). Kieruje się ona niemal pionowo ku górze. Wbrew nazwie przebiega bocznie od tętnicy zewnętrznej, która na tym odcinku szyi zlokalizowana jest głębiej.
Do wnętrza czaszki wnika w obrębie części skalistej kości skroniowej, przez kanał, który nosi jej nazwę (kanał tętnicy szyjnej). W tym odcinku zmierza poziomo ku przodowi, ale po wyjściu z kanału znów kieruje się ku górze i tyłowi. W tym miejscu dzieli się na podstawowe odgałęzienia. Największym i końcowym przedłużeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej jest tętnica mózgu środkowa.
W obszarze ukrwienia tętnicy szyjnej wewnętrznej znajdują się m.in. następujące części mózgu: płat czołowy, ciemieniowy, skroniowy, ciało modzelowate, wyspa, jądra kresomózgowia i węchomózgowie.
Koło tętnicze mózgu
Koło tętnicze mózgu (koło Willisa) to pierścieniowata struktura, która powstaje z połączenia różnych naczyń zmierzających do jamy czaszki. Znajduje się bezpośrednio u podstawy mózgu. Tworzą ją:
- końcowe odcinki tętnicy szyjnej wewnętrznej,
- jej odgałęzienia – tętnica przednia i środkowa mózgu,
- poprzeczna tętnica łącząca przednia – stanowiąca połączenie pomiędzy tętnicami przednimi mózgu prawą i lewą,
- tętnice tylne mózgu (będące odgałęzieniami tętnicy podstawnej).
Specyficzną rolę spełniają:
- pojedyncza poprzeczna tętnica łącząca przednia, stanowiąca połączenie pomiędzy tętnicami przednimi mózgu prawą i lewą,
- tętnice łączące tylne – które są odgałęzieniami tętnicy szyjnej wewnętrznej i łączą jej dorzecze z tętnicami tylnymi mózgu.
Koło tętnicze jest elementem, który zabezpiecza mózg przed niedokrwieniem. W jedno miejsce – do kręgu – trafia krew z trzech dużych naczyń: obu tętnic szyjnych wewnętrznych oraz tętnicy podstawnej, która jest połączeniem dwóch tętnic kręgowych. Dzięki temu niewydolność, przerwanie, zator któregokolwiek z naczyń doprowadzających nie prowadzi automatycznie do udaru niedokrwiennego mózgu. Niedobór krwi uzupełniany jest przez inne naczynia wchodzące w skład koła.
Zobacz, jak pomóc choremu z tętniakiem mózgu:
Inne ważne odgałęzienia tętnicy szyjnej wewnętrznej
Spośród innych ważnych naczyń odchodzących od tętnicy szyjnej wewnętrznej należy wymienić:
- gałąź kanału skrzydłowego – łączącą się m.in. z gałęziami tętnicy szczękowej, czyli z dorzeczem tętnicy wspólnej zewnętrznej, co pozwala w razie potrzeby na stworzenie dodatkowego krążenia obocznego,
- gałąź zatoki jamistej – która oprócz innych struktur unaczynia m.in. przysadkę mózgową oraz zwój nerwu trójdzielnego,
- gałąź szyjno-bębenkową – zaopatrującą m.in. część ucha środkowego,
- tętnicę oczną.
Tętnica oczna doprowadza krew do całej gałki, tkanek znajdujących się w oczodole, części zatok przynosowych oraz jamy nosowej.
Warianty budowy anatomicznej tętnicy szyjnej wewnętrznej
U niektórych osób występują odmienności budowy tętnicy szyjnej wewnętrznej. Niekiedy jest to odejście po stronie prawej bezpośrednio od aorty, u innych nietypowy jest przebieg naczynia (na wspólnym odcinku zamienia się miejscami z tętnicą szyjną zewnętrzną). Opisywane są też przypadki, w których – mimo znacznego niedorozwoju tętnicy szyjnej wewnętrznej albo jej całkowitego, wrodzonego braku – rozwój pacjenta nie był zaburzony. Wynikało to ze skutecznego „awaryjnego” działania koła tętniczego.
Niewydolność tętnicy szyjnej wewnętrznej
Tętnica szyjna wewnętrzna może stać się niewydolna i ograniczać przepływ krwi do unaczynianych narządów. Przyczynami są urazy lub liczne stany chorobowe. Dodatkowo w obrębie szyi znajduje się bardzo wiele ciasno upakowanych struktur anatomicznych i niedomoga każdej z nich może wpłynąć na efektywność krążenia w naczyniach szyjnych.
Do często spotykanych przyczyn upośledzenia krążenia należą:
- zmiany miażdżycowe (powstające na wewnętrznej ścianie naczynia blaszki zwężają jego światło),
- zmiany zakrzepowe i zatorowe,
- rozwijające się guzy nowotworowe, które mogą uciskać lub naciekać naczynie (dotyczy to przede wszystkim guzów krtani, przełyku, gardła oraz zmian przerzutowych węzłów chłonnych),
- przewlekłe stany zapalne naczynia lub okolicznych narządów i węzłów chłonnych, z wtórnym zwłóknieniem ściany tętnicy albo z rozległymi naciekami zapalnymi,
- tętniak lub inne rozwarstwienie ściany naczynia,
- silne stłuczenie, przerwanie ciągłości (rozerwanie albo przecięcie) wskutek urazu,
- wady rozwojowe.
Spośród wszystkich wymienionych przypadków 90% stanowią zmiany o etiologii miażdżycowej.
