Strumektomia jest najczęściej wykonywanym zabiegiem chirurgicznym ze wskazań endokrynologicznych. Zmiany guzowate w obrębie tego gruczołu (niekiedy połączone z jego nadczynnością) i niebezpieczeństwo rozwoju guza nowotworowego sprawiają, że operację tę wykonuje się dość często, mimo że hormony tarczycy są niezbędne do życia. Prawidłowa suplementacja farmakologiczna sprawia, że chory po zabiegu może normalnie funkcjonować.
Strumektomia – wskazania
Choroby tarczycy objawiają się często powstaniem wola – czyli powiększeniem objętości tarczycy. W zdecydowanej większości przypadków zmiana ma charakter guzowaty – w obrębie tkanki pojawiają się pojedyncze lub mnogie guzki, mające charakter torbieli (przestrzeni wypełnionych płynem) albo litego utkania gruczołowego lub nowotworowego. Każde rozpoznanie wola powinno prowadzić do wykonania pełnej diagnostyki tarczycy.
Do podstawowych metod diagnostycznych należą:
- ultrasonografia,
- scyntygrafia (metoda oparta na obserwacji promieniowania radioaktywnego jodu, który jest wychwytywany przez gruczoł tarczowy),
- badania poziomów przysadkowego hormonu tyreotropowego (TSH) zwiększającego czynność wydzielniczą tarczycy oraz stężeń hormonów tarczycowych,
- aspiracyjna biopsja cienkoigłowa (BAC), umożliwiająca pobranie próbek tkanki do badań cytologicznych.
Wykonanie pełnej diagnostyki pozwala nie tylko rozpoznać przyczynę schorzenia, ale również określić skalę powiększenia tarczycy i dokładne jej umiejscowienie. U niektórych chorych rozpoznaje się istnienie dodatkowego płata piramidowego lub tzw. wole zamostkowe – gdy część powiększonej tarczycy jest ukryta za rękojeścią mostka. Umożliwia to odpowiednie dostosowanie techniki operacyjnej.
Bezpośrednimi wskazaniami do strumektomii mogą być następujące zmiany:
- wole nadczynne lub obojętne o typie guzowatym lub miąższowym,
- niektóre postaci zapalenia tarczycy,
- rak tarczycy.
Warunkiem zakwalifikowania chorego do zabiegu jest uzyskanie u niego stanu eutyreozy, czyli wyrównania stężeń hormonów tarczycy na poziomie prawidłowym. Operowanie chorego z wyraźną nadczynnością grozi wystąpieniem przełomu tarczycowego w czasie zabiegu lub bezpośrednio po nim.
Strumektomia (tyroidektomia) – rodzaje zabiegu
Usunięcie tarczycy może być wykonane w różnym zakresie, w zależności od potrzeb. Operacją o największej rozległości jest całkowita (totalna) tyroidektomia, połączona z usunięciem okolicznych węzłów chłonnych. Zabieg taki wykonuje się po rozpoznaniu raka tarczycy.
W przypadku wola o dużej aktywności hormonalnej, znacznej objętości albo z licznymi zmianami guzowatymi przeprowadza się zwykle typową strumektomię, czyli subtotalne (prawie całkowite) wycięcie tarczycy. Chirurg pozostawia niewielką ilość utkania gruczołowego, które po zabiegu może nadal wytwarzać niezbędne hormony tarczycy.
W przypadku pojedynczych zmian operator może się zdecydować na usunięcie jednego płata tarczycy lub tylko jego części. Zabieg ten jest jednak wykonywany rzadko, ponieważ podczas kolejnej operacji o większym zakresie warunki miejscowe są znacznie gorsze ze względu na zrosty.
Strumektomia – powikłania
Strumektomia wymaga doskonałej znajomości anatomii narządów szyi i dużej uwagi w trakcie wykonywania zabiegu. Powikłania mogą być typowe dla wszystkich operacji chirurgicznych albo dotyczyć specyficznie tyroidektomii.
Do pierwszej grupy komplikacji zalicza się infekcje, krwotoki i krwiaki pooperacyjne. W celu ograniczenia ryzyka po strumektomii stosuje się rutynowo drenaż ssący Redona (dreny podskórne pozwalają na odsysanie gromadzących się płynów oraz kontrolę, czy nie wystąpił krwotok z podwiązanych w czasie zabiegu naczyń).
Fizjologicznie przepływ krwi przez tarczycę jest bardzo intensywny, a przy dużym wolu nadczynnym zwiększa się nawet kilkakrotnie. To sprawia, że najczęstszym powikłaniem specyficznym dla strumektomii jest intensywne krwawienie śródoperacyjne.
Inną (choć rzadko występującą) komplikacją jest uszkodzenie lub przecięcie nerwu krtaniowego wstecznego, powodujące porażenie (czasowe lub stałe) fałdu głosowego. Powikłanie to powoduje spadek jego napięcia i zmniejszenie ruchomości, co objawia się silną chrypką i skłonnością do nawracającego kaszlu. W przypadku nierozpoznanego przecięcia obu nerwów, po usunięciu rurki dotchawiczej może dojść do zablokowania przepływu powietrza przez krtań. Tacy chorzy mogą wymagać nawet wykonania tracheostomii.
Kolejnym, rzadkim lecz niebezpiecznym powikłaniem, jest niezamierzone usunięcie przytarczyc. Te niewielkie gruczoły odpowiadają za wydzielanie substancji regulujących poziom wapnia w organizmie. Najczęściej są (tak jak nerwy krtaniowe wsteczne) identyfikowane przez chirurga w trakcie zabiegu. Przy wielkim wolu lub w przypadku rozrostu nowotworowego nie zawsze jest to możliwe. Po ich wycięciu może pojawić się tężyczka w postaci uogólnionych skurczów mięśni, zaburzeń czucia, skurczu oskrzeli lub miejscowych objawów naczyniowych (np. bóle wieńcowe, niedokrwienie kończyn, zaburzenia krążenia mózgowego). Leczeniem jest czasowe podawanie wapnia. Mechanizmy regulacji jego poziomu stabilizują się (z wyjątkiem pojedynczych przypadków) po kilku, kilkunastu miesiącach.
