Słowo „skleroza” często stosowane jest żartobliwie na określenie przejściowych kłopotów z pamięcią. Tymczasem jest to poważna choroba, nazywana także miażdżycą tętnic lub arteriosklerozą. Największym problemem jest to, że skleroza przez długi czas nie daje żadnych objawów. Naczynia krwionośne ulegają stopniowemu zwyrodnieniu, którego przyczyną jest odkładanie się blaszek miażdżycowych w wewnętrznej błonie tętnic. Blaszki stopniowo wapnieją i włóknieją, tworząc ogniska martwicze i utrudniając przepływ krwi.
Co to jest skleroza?
Skleroza to choroba polegająca na twardnieniu naczyń krwionośnych. Zwykle dotyka ona osoby starsze, ale coraz częściej skleroza występuje u ludzi w młodym wieku. W jej przebiegu zniszczeniu ulegają komórki, które odpowiadają za pamięć oraz koordynację ruchową. Naczynia krwionośne, które w zdrowym organizmie są elastyczne i miękkie, twardnieją, przez co nie są w stanie prawidłowo funkcjonować.
Postępująca skleroza sprawia, że stopniowo zmniejsza się ilość substancji odżywczych i tlenu dostarczanego do mózgu. Pierwszym etapem sklerozy jest odkładanie się blaszek miażdżycowych w naczyniach tętniczych. Na nich osadzają się wapń oraz przeciwciała, co zwiększa twardnienie zmian. W efekcie światło tętnic ulega zwężeniu, co znacznie utrudnia przepływ krwi.
Z powodu niedrożności tętnic mózg jest niedostatecznie odżywiony i dotleniony, co prowadzi do martwicy neuronów. Organizm usuwa zmarłe neurony, a w ich miejscu pojawiają się zatoki wypełnione płynem – są one widoczne w tomografii komputerowej. Przy zaawansowanej sklerozie zmniejsza się masa mózgu. Choroba prowadzi do zniedołężnienia i głębokiego otępienia.
Zobacz także: Miażdżyca mózgu – objawy, przyczyny, leczenie
Skleroza – przyczyny
Przyczyny sklerozy nie zostały jeszcze dokładnie poznane, choć wiadomo, że choroba jest uwarunkowana genetycznie i środowiskowo. Niektóre czynniki ryzyka można zmodyfikować poprzez zmianę stylu życia. Zalicza się do nich;
- palenie papierosów,
- wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów,
- otyłość,
- siedzący tryb życia,
- wysokie ciśnienie krwi,
- dietę obfitującą w tłuszcze, słodycze i fast foody.
Na sklerozę narażone są także osoby chorujące na cukrzycę.
Do czynników ryzyka, których nie można zmodyfikować, zalicza się:
- płeć – częściej chorują mężczyźni, u kobiet ryzyko wrasta po menopauzie,
- zaawansowany wiek,
- występowanie chorób układu krążenia i miażdżycy w młodym wieku u bliskich krewnych.
Skleroza – objawy
Objawy sklerozy początkowo są bardzo niepozorne i często składane na karb zmęczenia. Najpierw stopniowo spada wydajność w pracy, pojawia się zmęczenie i większa potrzeba wypoczynku. Jednocześnie chory cierpi na uporczywą bezsenność, ma problemy ze skupieniem i pamięcią, staje się drażliwy i łatwo się wzrusza. Objawy te nazywane są zespołem neurastenicznym.
Postępująca skleroza powoduje nasilenie chwiejności emocjonalnej – chora osoba ma skłonność do wybuchów gniewu i niepohamowanego płaczu. Ubytki pamięciowe są coraz większe, zwłaszcza w zakresie najnowszych zdarzeń. Ubożeje mimika twarzy i gestykulacja, a chory staje się coraz mniej krytyczny, zwłaszcza w stosunku do siebie.
W przebiegu sklerozy zmianie ulega charakter – człowiek staje się bardziej bezwzględny i egoistyczny. Wzrasta też apetyt. Ten etap sklerozy nazywany jest demencją (otępieniem) miażdżycowym. Chory może odczuwać pobudzenie, zwłaszcza w nocy, a także chodzić, nie zdając sobie sprawy z tego, gdzie jest ani która jest godzina. Rano nie pamięta nocnych incydentów. Pojawia się problem z koordynacją ruchową i ataksją, czyli wykonywaniem ruchów w nieodpowiedniej kolejności.
Objawy zaawansowanej sklerozy to:
-
afazja – zaburzenia mowy, np. problem z zapominaniem nazw przedmiotów,
- apraksja – problem z wykonywaniem czynności celowych, np. sięganiem po kubek,
- połowiczne niedowłady – porażenie jednej nogi lub ręki, paraliż prawej lub lewej strony ciała.
Skleroza – leczenie i profilaktyka
Skleroza jest chorobą, którą leczy się wyłącznie objawowo, aby zatrzymać jej postęp. Chorzy otrzymują preparaty przeciwcholesterolowe oraz leki rozszerzające naczynia krwionośne. Niekiedy konieczne jest wdrożenie leczenia psychiatrycznego. W przypadku znacznego zwężenia tętnic podczaszkowych lekarz może zdecydować o operacyjnym poprawieniu ukrwienia mózgu.
Istotnym czynnikiem profilaktycznym w przypadku sklerozy jest dieta niskotłuszczowa. Zalecane jest unikanie tłuszczów zwierzęcych oraz częste spożywanie warzyw i owoców zawierających dużo błonnika. W diecie powinny znaleźć się ryby oraz produkty bogate w witaminę C. Bardzo ważne jest ćwiczenie pamięci, czyli rozwiązywanie krzyżówek, nauka języków obcych, gra w szachy czy uczęszczanie na różnego rodzaju kursy poszerzające wiedzę.
