Badania na RZS obejmują diagnostykę laboratoryjną krwi i płynu stawowego, a także obrazową. Oprócz zlecenia specjalistycznych procedur wykonuje się ocenę ogólnych parametrów pacjenta. Najważniejsze badanie krwi na RZS – test serologiczny – jest jednym z kryteriów potrzebnych do rozpoznania choroby.
Badania laboratoryjne w reumatoidalnym zapaleniu stawów
Lekarz po ocenie dolegliwości pacjenta, zebraniu wywiadu i dokładnym badaniu przedmiotowym zleca dodatkowe badania laboratoryjne. Osoba, u której podejrzewa się RZS, zgłasza się zwykle na wizytę w poradni, ponieważ zaniepokoił ją symetryczny ból oraz obrzęk stawów rąk i nóg oraz zaobserwowała uczucie sztywności i konieczność rozruszania się trwającą ponad godzinę od wstania, a tych dolegliwości nie można lepiej wytłumaczyć inną chorobą.
Lekarz przyjmując pacjenta, u którego podejrzewa się reumatoidalne zapalenie stawów, zleca szereg badań, które odzwierciedlają funkcjonowanie narządów i układów. Są one przydatne do rozpoznania choroby oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Podstawowe badania na RZS (krwi oraz moczu) obejmują:
- ocenę czynników odzwierciedlających reakcję zapalną organizmu: OB oraz CRP;
- obecność czynnika reumatoidalnego (RF) w klasie przeciwciał IgM;
- obecność przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (ACPA);
- ocenę parametrów wątrobowych (ALT, AST);
- pomiar stężenia kwasu moczowego, kreatyniny oraz elektrolitów – sodu oraz potasu;
- badanie ogólne moczu.
Próbkę krwi na reumatoidalne zapalenie stawów pobiera się na czczo, zazwyczaj z krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego. Po uzyskaniu wyników należy zgłosić się do lekarza celem ich prawidłowej interpretacji.
W badaniach krwi w RZS obserwuje się zwiększenie OB > 30 mm po 1 h, wzrost wartości CRP. W morfologii uwagę zwraca niedokrwistość normocytarna, czyli zmniejszenie stężenia hemoglobiny (Hb) bez spadku objętości krwinki czerwonej (MCV) oraz małopłytkowość lub nadpłytkowość, co oznacza wahania ilości płytek krwi w surowicy. Czynnik reumatoidalny w klasie przeciwciał IgM (RF IgM), zwany przez niektórych potocznie badaniem reumatoidalnym, występuje u około 75% chorych, a jego wysoki poziom wiąże się z nasileniem stanu zapalnego. Charakterystycznym przeciwciałem dla RZS jest ACPA, którego stwierdzenie w surowicy krwi pogarsza rokowanie.
Badania płynu stawowego w reumatoidalnym zapaleniu stawów
Kolejnym podstawowym badaniem w diagnostyce RZS jest ocena płynu stawowego. Pobiera się go z okolicy obrzmiałego stawu, jeśli obserwuje się utrzymujący się wysięk, w celu wykluczenia innych chorób. Ma on charakter płynu zapalnego – jest żółty, mętny, ma obniżone pH, znajduje się w nim dużo białka i komórek. Jego oceny dokonuje laborant przy pomocy mikroskopu oraz odpowiedniego analizatora.
W badaniach w kierunku RZS w płynie stawowym ocenia się występowanie RF. Może on pojawić się, jeszcze zanim będzie go można wykryć we krwi. Czasami obserwuje się pływające w nim ragocyty, czyli komórki układu odpornościowego, takie jak neutrofile, makrofagi ze znajdującymi się w ich wnętrzu kompleksami immunologicznymi, które zostały przez nie sfagocytowane.
Badania obrazowe na reumatoidalne zapalenie stawów
Oprócz badań laboratoryjnych krwi oraz płynu w RZS lekarz zleca również diagnostykę obrazową. Podstawowym badaniem jest zdjęcie rentgenowskie (RTG) stawów. Wybiera się te obszary w ciele, w których obserwuje się objawy RZS. W zależności od etapu choroby udaje się zobrazować różne zmiany. W I okresie są to jedynie znamiona osteoporozy przystawowej, w II natomiast dołączają się zwężenia szpar stawowych oraz geody – ubytki w strukturze kości. Zmiany ciężkie (okres III) obejmują dodatkowo nadżerki na powierzchniach stawowych, natomiast w etapie końcowym do całości obrazu dochodzą zrosty włókniste lub kostne.
W razie wątpliwości wykonuje się również badanie ultrasonograficzne (USG) stawów. Umożliwia ono wykrycie zapalenia błony maziowej oraz płynu. Jest również przydatne do oceny więzadeł i ścięgien. Do najdokładniejszych badań należy rezonans magnetyczny (MRI). Wydaje się, że mniejsze znaczenie ma tomografia komputerowa (TK).
Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów
Należy pamiętać, iż wykonywanie badań na RZS ma sens jedynie wtedy, gdy występuje podejrzenie choroby – przy istniejących objawach oraz kiedy wydaje się, że zmiany stawowe nie są spowodowane inną chorobą. Różnicowanie z innymi schorzeniami powinno obejmować toczeń rumieniowaty układowy, łuszczycowe zapalenie stawów oraz dnę moczanową.
Pacjenci podlegają kwalifikacji zgodnie z kryteriami RZS opracowanymi wg ACR i EULAR. Uzyskanie 6 punktów w tej skali upoważnia do rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów. Ocena obejmuje liczbę zajętych procesem zapalnych stawów, wyniki testów serologicznych (obecność RF i/lub ACPA we krwi), wyniki parametrów stanu zapalnego oraz czas trwania objawów (> 6 tygodni).
Zobacz wideo: Jak dbać o stawy?
Bibliografia:
1. Szczeklik A. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. Kraków 2018
