Pomimo niejasnej etiologii patogeneza choroby, czyli mechanizm powstawania i rozwoju schorzenia, jest znany. Istotą reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) jest proces zapalny, rozpoczynający się wewnątrz stawu, prowadzący do powiększenia się błony maziowej i niszczenia struktur stawowych. Efektem zjawiska są dokuczliwe objawy. Przyczyny choroby nie sposób uniknąć.
Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny
Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów nie są dokładnie poznane. Wystąpienie choroby warunkuje kumulacja wielu czynników, w tym uwarunkowania genetyczne i środowiskowe. Etiologii schorzenia specjaliści doszukują się jednak przede wszystkim w nieprawidłowo funkcjonującym układzie autoimmunologicznym w postaci wrodzonej lub nabytej. Organizm, ukierunkowany na niszczenie własnych komórek i tkanek stawowych, prowadzi do autodestrukcji nie tylko wnętrza stawów obwodowych. W przebiegu RZS rozwijają się także zmiany pozastawowe oraz różnorodne powikłania układowe. Choroba często stanowi przyczynę niepełnosprawności ruchowej, pogorszenia kondycji psychicznej oraz sprzyja przedwczesnej śmierci pacjenta.
RZS – przyczyny immunologiczne
Mimo że przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów są nieznane, zasadnicze znaczenie w powstawaniu choroby ma układ odpornościowy. U pacjenta obciążonego RZS ustrój wytwarza przeciwciała ukierunkowane na własne tkanki. Znaczną rolę w procesach destrukcji przypisuje się czynnikowi reumatoidalnemu oraz przeciwciałom przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (aCCP). Wskaźniki serologiczne tego typu stwierdza się we krwi pacjenta podczas badań laboratoryjnych. Ilość przeciwciał może wskazywać na bardziej lub mniej agresywną postać choroby. Przykładowo seronegatywne RZS zwykle oznacza łagodniejszy przebieg choroby i bardziej pomyślne rokowania, w przeciwieństwie do seropozytywnego RZS. Testy na obecność czynnika reumatoidalnego oraz aCCP pozwalają na rozpoznanie choroby wcześniej, jeszcze przed pojawieniem się pierwszych dolegliwości ze strony stawów.
Mimo że rzeczywiste przyczyny RZS nie zostały jednoznacznie określone a czynnik zapalny rozpoczynający chorobę pozostaje nieznany, patogeneza choroby została poznana i określana jest jako złożona. Uczestniczy w niej szereg mikroprocesów metabolicznych z udziałem różnorodnych komórek układu odpornościowego oraz niewydolnością ustroju do immunoregulacji. Zaburzona ilość komórek i ich relacje względem siebie aktywują w pierwszej kolejności błonę maziową stawów, która pod wpływem reakcji biochemicznych ulega pogrubieniu. W miejscu zapalenia następują nacieki tkanki plazmatycznej. W przebiegu RZS dochodzi do stopniowej osteopenii, czyli obniżenia gęstości mineralnej kości, wskutek czego na nasadach kości i chrząstkach tworzą się nadżerki. Staw ulega postępującemu niszczeniu. Na immunologiczne przyczyny RZS wpływa odporność wrodzona, czyli nieswoista, z którą człowiek się rodzi, a także nabyta, tzw. swoista, rozwijająca się w trakcie życia dzięki kontaktom organizmu z patogenami, takimi jak bakterie i wirusy.
Inne przyczyny RZS
Na wystąpienie choroby składają się czynniki genetyczne i środowiskowe. Dominującym uwarunkowaniem wpływającym na rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów są geny i obciążenie dziedziczne. Obecność RZS u rodziców zwiększa ryzyko wystąpienia choroby u dzieci. Uważa się, że genem odpowiedzialnym za postępujące, zapalne schorzenie, stanowiące przyczynę niepełnosprawności ruchowej, jest HLA-DRB1. Również rodzeństwo bliźniacze narażone jest w większym stopniu na chorobę tego typu. Zdiagnozowane RZS u jednego bliźniaka wiąże się z blisko 50-procentowym ryzykiem wystąpienia choroby u drugiego z nich. Zaobserwowano również, że kobiety znacznie częściej zmagają się z reumatoidalnym zapaleniem stawów niż mężczyźni.
Do grupy pozostałych czynników zwiększających ryzyko rozwinięcia się RZS należą:
- niewłaściwe patogeny, szczególnie wywołujące infekcje wirusowe i bakteryjne, których zgodność tkankowa zbliżona jest do genu prowokującego chorobę, m.in. HLA-DRB1 oraz HLA-DRB 4. Pobudzenie układu odpornościowego przez chorobotwórczy, obcy organizm może wywołać patologiczną reakcję autoimmunologiczną ustroju. Tego typu zjawisko jest niebezpieczne szczególnie dla osób z grupy ryzyka, czyli predysponujących do RZS. Warto jednak pamiętać, że schorzenia nie wywołuje konkretna infekcja czy patogen. Reumatoidalnym zapaleniem stawów nie sposób również się zarazić;
- uzależnienie od tytoniu oraz przewlekłe, silne stany emocjonalne, takie jak stres. Tego typu czynniki wpływają na obniżenie odporności i powodują cięższy przebieg choroby.
Zobacz wideo: Deformacja stawów - na czym polega RZS?
Bibliografia:
1. Bruckle W., „Reumatoidalne zapalenie stawów”, Interspar, Warszawa 2000.
2. Niebrzydowski J., „Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów. Poradnik dla chorych”, Psychoskok, Konin 2012.
3. Opracowanie zbiorowe, „Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS), Poradnik dla chorych i ich bliskich”, Poruszyć Świat, Abbvie, Warszawa 2012.
