U zdrowego człowieka ALAT (który jest enzymem wewnątrzkomórkowym) w największych ilościach występuje właśnie w wątrobie. Na normy wpływa wiek, płeć, a także metoda oznaczania go w surowicy krwi. Wskazaniem do oznaczania wartości hormonu są objawy mogące wskazywać na uszkodzenie wątroby, takie jak ból w prawym podbrzuszu, zaburzenia jelitowe czy symptomy cholestazy wewnątrzwątrobowej (zażółcenie skóry, odbarwienie stolca i ciemna barwa moczu)
Podwyższony ALAT – przyczyny
ALAT jest jednym z najważniejszych enzymów wewnątrzkomórkowych, który występuje w dużych ilościach w hepatocytach, a jest go znacznie mniej w mięśniach szkieletowych, mięśniu sercowym i nerkach. Aminotransferaza alaninowa u zdrowego człowieka występuje w wątrobie, gdzie spełnia określone funkcje. Jeżeli uszkodzeniu ulegają komórki wątroby, stężenie ALAT we krwi wzrasta. W procesie diagnostycznym podwyższony ALAT jest objawem uszkodzeń komórek wątroby na skutek urazu bądź rozwijającej się choroby, ale również może świadczyć o uszkodzeniach komórek mięśni szkieletowych, mięśnia serca, a także nerek. Nieprawidłowe wyniki badania są wskazaniem do wykonania kolejnych testów, na podstawie których określona zostanie przyczyna zwiększonego poziomu ALAT-u.
Podwyższony ALAT i AspAT (wskaźnik de Ritisa)
AspAT (aminotransferaza asparaginianowa) jest enzymem, na podstawie którego można interpretować pracę wielu narządów, a zwłaszcza wątroby. Jest elementem próby wątrobowej i w diagnostyce szczególne znaczenie ma porównanie jej aktywności do aktywności ALAT-u. Znaczne przekroczenie wartości obliczanej na podstawie aktywności obu związków może świadczyć o poważnym uszkodzeniu wątroby. Jest też charakterystyczne dla rozpadu niektórych guzów nowotworowych. Wskaźnik de Ritisa (pozwala ocenić stosunek dwóch transaminaz - aminotransferazy asparaginianowej i alaninowej) daje możliwość precyzyjnego określenia przyczyny uszkodzenia wątroby.
Jeżeli w badaniu dominuje aktywność ALAT, może być to objawem przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby (WZW) lub infekcji spowodowanej innymi wirusami. Jest to też symptom uszkodzenia wątroby na skutek stosowania niektórych leków.
Jeśli dominuje aktywność AspAT, można podejrzewać marskość wątroby i uszkodzenie jej na skutek nadużywania alkoholu (alkoholowa marskość wątroby).
Podwyższony ALAT – normy
O prawidłowym funkcjonowaniu wątroby świadczy wynik, w którym poziom ALAT został oznaczony jako 40 IU/I. Ponieważ zawsze zleca się jednoczesne oznaczenie AspAT, wartość prawidłowa dla tego enzymu również powinna wynosić <40 IU/I.
ALAT podwyższony w niewielkim stopniu występuje przy przewlekłej marskości wątroby, chorobach mięśni (tzw. miopatiach), tarczycy, ale również po zwiększonym wysiłku fizycznym oraz w procesie, w którym dochodzi do rozpadu czerwonych krwinek.
Wskaźnik de Ritisa może pomóc potwierdzić lub wykluczyć ostre wirusowe zapalenie wątroby, jej stłuszczenie, uszkodzenie wątroby lekami lub toksynami, a także autoimmunologiczne zapalenie wątroby czy celiakię (nietolerancję glutenu) oraz chorobę Wilsona (rzadką i bardzo niebezpieczną chorobę metaboliczną).
Podwyższony ALAT w ciąży i u niemowląt
Podwyższony ALAT, a także AspAT, ALAT i bilirubina mogą świadczyć o wewnątrzwątrobowej cholestazie ciążowej, która dotyka kobiety przede wszystkim w drugiej połowie ciąży. Jest to jednak rzadka choroba, a normy ALAT i AspAT są wówczas znacznie przekroczone. Ponieważ każda choroba w ciąży może oznaczać ryzyko uszkodzenia płodu, niezbędna jest poszerzona diagnostyka. Niepokojącymi objawami, które mogą świadczyć o cholestazie, jest świąd skóry odczuwalny głównie na dłoniach i stopach, z tendencją do nasilania się w nocy. W badaniu, poza podwyższonymi normami wskazanych substancji, charakterystyczny jest także wzrost poziomu kwasów żółciowych we krwi.
Przy potwierdzonej cholestazie ciężarnych niezbędne jest wdrożenie farmakoterapii i stosowanie lekkostrawnej diety. Choroba w większości przypadków ma łagodny przebieg, a jej objawy ustępują po porodzie.
Zdarza się, że podwyższone normy ALAT i AspAT u niemowląt niepokoją rodziców, jednak u dzieci oba wskaźniki mogą odbiegać nieznacznie od normy i jest to sytuacja fizjologiczna związana z okresowym niedomaganiem wątroby bądź fizjologicznym wzrostem noworodków. Oczywiście każda niepokojąca zmiana i nieprawidłowe wyniki wymagają konsultacji lekarskiej.
Podwyższony ALAT – co robić?
Podwyższony ALAT (ale dopiero powyżej trzykrotności dopuszczalnej normy) wymaga rozszerzonej diagnostyki i skierowania na specjalistyczne badania wątroby (USG, fibroscan czy biopsję – pobranie wycinka wątroby do badania). Leczenie uzależnione jest od przyczyny chorobowej. Wszelkie uszkodzenia wątroby wymagają, poza farmakoterapią, wprowadzenia odpowiedniej diety, której ogólne założenia opierają się na lekkostrawnych posiłkach nieobciążających narządu. Wskazaniem jest też wykluczenie substancji toksycznych, które mogą wpływać niekorzystnie na wątrobę.
