Pęcherzyk Graafa to całkowicie dojrzały pęcherzyk jajnikowy. Ma nie więcej niż 20 mm. Na 13–15 dni przed pierwszym dniem kolejnej miesiączki pęka, uwalniając komórkę jajową.
Kiedy pęka pęcherzyk Graafa?
Kobieta w momencie uzyskania dojrzałości płciowej, co objawia się cyklicznymi krwawieniami miesiączkowymi, wkracza w kolejny etap zmian w narządach rodnych, czyli gonadach. Rozpoczyna się wtedy proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, co również jest procesem cyklicznym. W pierwszej fazie cyklu miesiączkowego, czyli w fazie folikularnej, dojrzewa nawet 30 pęcherzyków pierwotnych.
W jajniku wyodrębnia się część korową i rdzenną. W części korowej znajduje się podścielisko łącznotkankowe. Rozmieszczone są w nim różnego rodzaju komórki i włókna. Właśnie w części korowej jajnika znajdują się komórki jajowe. Każda komórka jajowa otoczona jest drobnymi komórkami nabłonkowymi. Cała ta struktura nosi miano pęcherzyka jajnikowego pierwotnego. Zdarza się, że pęcherzyki zawierają dwie komórki jajowe. Jest to rzadkie zjawisko, ale może stanowić podłoże dla ciąży bliźniaczej. Najczęściej jednak pęcherzyk zawiera jedną komórkę jajową, która nosi nazwę oocytu I rzędu. Znajduje się ona w fazie zatrzymanego podziału komórkowego.
W fazie folikularnej dochodzi do rozrostu komórek nabłonkowych przylegających do komórki jajowej. Namnażają się i powiększają, tworzą warstwę ziarnistą pęcherzyka, mającą zdolność syntezy estrogenów. Stopniowo pomiędzy komórkami zaczynają tworzyć się jamki wypełnione płynem pęcherzykowym. Zlewają się ze sobą, aż w końcu tworzą jedną dużą komorę płynową. Komórka jajowa zostaje zepchnięta na obwód. W tym miejscu tworzy lekkie wybrzuszenie, które określane jest mianem wzgórka jajonośnego. Komórka jajowa w tym czasie otoczona jest przez substancję złożoną z mukopolisacharydów kwaśnych (osłonka przejrzysta), a od zewnątrz znajduje się warstwa komórek ziarnistych. Z czasem od zewnętrznej strony pojawia się kolejna warstwa, tzw. osłonka tekalna, mająca zdolność syntezy androgenów.
Kiedy pęcherzyk osiąga całkowitą dojrzałość (pod koniec fazy folikularnej cyklu), pęka. Tuż przed tym wydziela tzw. ciałko kierunkowe I zawierające 23 chromosomy. Dzięki temu komórka jajowa pozbywa się połowy zbędnego materiału genetycznego i może przekształcić się w oocyt II rzędu. Każdy z chromosomów komórki jajowej ma jednak jeszcze nadal po 2 chromatydy. Dopiero w momencie zapłodnienia, czyli połączenia dwóch gamet (męskiej i żeńskiej), dochodzi do utraty połowy z nich pod postacią ciałka kierunkowego II.
Co się dzieje, kiedy pęcherzyk Graafa pęka?
Po uwolnieniu komórki jajowej pęcherzyk Graafa przekształca się w ciałko żółte w procesie luteinizacji. Jest ono w pełni rozwinięte w II fazie cyklu miesiączkowego. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte ulega zmianom wstecznym do ciałka białawego. Jeśli nastąpi zapłodnienie, ciałko żółte proliferuje dalej, stając się ciałkiem ciążowym.
Pęknięty pęcherzyk Graafa: objawy
Pęknięcie pęcherzyka Graafa przypada na 13–15 dni przed początkiem kolejnej miesiączki, czyli podczas tzw. owulacji. Jest to etap cyklu jajnikowego trwający około 10 godzin po piku wydzielania hormonu luteotropowego i na 14–24 godziny po piku estradiolu.
Na wystąpienie owulacji ma wpływ kilka czynników:
- odpowiedni poziom progesteronu powodujący destabilizację ścian pęcherzyka,
- zmiany degeneracyjne kolagenu w ścianie pęcherzyka, dzięki którym staje się ona cienka i podatna na pęknięcie,
- wzrost ciśnienia płynu wewnątrzpęcherzykowego,
- wzrost aktywności enzymów proteolitycznych (czyli niszczących białka budulcowe ściany pęcherzyka) pod wpływem hormonów,
- wzrost poziomu gonadotropin, co stymuluje również wydzielanie histaminy,
- tuż przed owulacją dochodzi do gwałtownego wzrostu poziomu prostaglandyn w płynie pęcherzykowym, co wpływa na proces pękania pęcherzyka,
- komórki ziarniste i tekalne produkują substancje i enzymy umożliwiające pęknięcie pęcherzyka, m.in. kolagenazy.
Jeśli którykolwiek z tych mechanizmów zostaje upośledzony, nie dochodzi do osiągnięcia całkowitej dojrzałości pęcherzyka, a tym samym pęcherzyk Graafa nie pęka. Oznacza to, że nie następuje owulacja i nie ma możliwości zajścia w ciąże w danym cyklu miesiączkowym.
Objawy pękania pęcherzyka Graafa nie są charakterystyczne. Teoretycznie kobieta nie powinna odczuwać tych procesów. Zdarza się jednak, że owulacja jest odczuwalna przez kobietę jako ból w okolicy jajnika lub podbrzusza.
Niepęknięty pęcherzyk Graafa a miesiączka
W ciągu pierwszych dwóch lat miesiączkowania większość cykli jest bezowulacyjna. Cykle bezowulacyjne występują w związku z uwstecznieniem się niepękniętego pęcherzyka Graafa. Jeśli pęcherzyk Graafa ulega zmianom wstecznym, dochodzi do spadku stężenia estrogenów i przełomu endometrialnego, w wyniku czego następuje nieregularne złuszczanie się błony śluzowej macicy. W obrazie ultrasonograficznym (USG) widać drobnotorbielowatą strukturę jajnika. Głównym objawem niepękniętego pęcherzyka Graafa jest nieregularne krwawienie miesięczne.
