Ośrodkowy układ nerwowy obejmuje mózgowie i rdzeń kręgowy. Dodatkowo dzieli się mózgowie pod kątem czynnościowym na mózg, pień mózgu i móżdżek. Ośrodkowy układ nerwowy jest najbardziej wykształconym mózgowiem spośród wszystkich kręgowców. Ponadto biorąc pod uwagę procesy rozwojowe, ośrodkowy układ nerwowy dzieli się na kresomózgowie, czyli mózg, a także pień mózgu obejmujących międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie.
Ośrodkowy układ nerwowy – anatomia
Mózg jest bardzo skomplikowaną strukturą. Anatomia mózgu obejmuje:
- wyspę,
- hipokamp,
- węchomózgowie,
- jądra podstawne,
- istotę białą półkul,
- komory boczne,
- ciało modzelowate,
- spoidła dziobowe,
- sklepienie,
- blaszkę krańcową.
Zewnętrzną warstwę mózgu stanowi kora mózgu. Dzieli się ją umownie na płaty – czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Ponadto na powierzchni kory mózgu wyróżnia się liczne zakręty i bruzdy. Wyspa to parzysta struktura lokalizują, a się na dnie dołu bocznego mózgu. Podrażnienie przedniej części wyspy powoduje halucynacje smakowe, węchowe, zaburzenia autonomiczne. Tylna część wyspy jest związana ze słuchem. Jądra podstawne stanowią pojedyncze skupienia istoty szarej mózgu. Ich uszkodzenie wiąże się z zaburzeniami postawy, spowolnieniem ruchowym, niezdolnością do wykonywania podstawowych czynności, a także drżeniem kończyn lub całego ciała. Komory boczne to przestrzenie w mózgu.
Dalej wyróżnia się w ośrodkowym układzie nerwowym wzgórzomózgowie, podwzgórze, komorę trzecią i niskowzgórze, móżdżek, śródmózgowie oraz most i rdzeń przedłużony, przechodzący ku dołowi w rdzeń kręgowy. Ostatnie trzy struktury określane są mianem pnia mózgu.
Ośrodkowy układ nerwowy – uszkodzenie pnia mózgu
Choroby ośrodkowego układu nerwowego mogą dawać różny obraz kliniczny ze względu na zróżnicowanie funkcji jakie pełnią poszczególne obszary w mózgu. Zasięg zmian patologicznych również wpływa na nasilenie objawów. Bardzo niebezpieczne może okazać się uszkodzenie pnia mózgu, które najczęściej ma podłoże naczyniowe. W wyniku uszkodzenia tętnicy kręgowej bądź jednej z gałęzi tętnicy kręgowej może rozwinąć się zespół rdzeniowy przyśrodkowy lub boczny (niedowład połowiczy, zaburzenia czucia proprioceptywnego, porażenie języka, oczopląs, wymioty). W przypadku niedrożności tętnicy podstawnej bądź jej gałęzi mogą wystąpić zespoły dolne, środkowe bądź górne mostu (utrata smaku, zawroty głowy, ataksja kończyn, porażenia mięśni, śpiączka). Uszkodzenie pnia mózgu w przebiegu niewydolności kręgowo-podstawnej może powodować połowicze zniesienie czucia po przeciwnej stronie ciała. Jeśli uszkodzenie pnia mózgu obejmie ośrodki autonomiczne, dochodzi do zgonu.
Jak działa i jak jest zbudowany układ nerwowy? Dowiesz się tego z filmu:
Ośrodkowy układ nerwowy – rdzeń kręgowy
Rdzeń kręgowy mieści się w kanale kręgowym kręgosłupa. Z rdzeniem kręgowym łączą się korzenie brzuszne i grzbietowe, tworząc segmenty rdzenia kręgowego:
- segmenty szyjne (8 par nerwów szyjnych);
- segmenty piersiowe (12 par nerwów piersiowych);
- segmenty lędźwiowe (5 par nerwów lędźwiowych);
- segmenty krzyżowe (5 par nerwów krzyżowych);
- segmenty guziczne (1-3 pary nerwów krzyżowych).
Ośrodkowy układ nerwowy – funkcje
Ośrodkowy układ nerwowy to struktura pełniąca nieskończenie wiele funkcji. Każdy bodziec, każdy zmysł, ruch, emocje są możliwe właśnie dzięki ośrodkowemu układowi nerwowemu (OUN). Każdy obszar OUN pełni wyspecjalizowane funkcje. Na przykład w płacie potylicznym znajduje się ośrodek wzroku, w skroniowym mieści się ośrodek słuchu. Móżdżek odpowiada za równowagę i koordynację ruchową. Pień mózgu posiada ośrodki koordynujące oddech, pracę serca, czyli podstawowe funkcje życiowe. Ośrodkowy układ nerwowy odbiera informacje z obwodowego układu nerwowego, przetwarza je i wysyła dalej na obwód, dzięki czemu można wykonywać ruch czy odbierać wrażenia czuciowe.
