Opryszczka to ogólna nazwa dla różnego typu zakażeń wirusami z grupy Herpes simplex. Tak zwane zimno na ustach jest tylko jedną z możliwych postaci choroby, obok opryszczkowego zapalenia mózgu czy opryszczki narządów płciowych. W porównaniu z wymienionymi schorzeniami zmiany w obrębie czerwieni wargowej są łagodne i nie wiążą się z objawami ogólnymi, takimi jak np. gorączka. Niemniej opryszczka na ustach jest uciążliwa i stanowi spory problem estetyczny. Znajomość najczęstszych przyczyn rozwoju schorzenia pozwala go unikać.
Pierwotna przyczyna opryszczki na ustach
Opryszczkę wywołują wirusy HSV1 i HSV2, nieprzypadkowo określane jako simplex, czyli "zwykłe, pospolite". Szacuje się, że nosiciele typu HSV1 – który jest najczęstszą przyczyną opryszczki wargowej – to około 90% populacji. Wirus typu HSV2 występuje rzadziej (u około 10% osób) i zazwyczaj infekuje okolice genitaliów, choć bywa też przyczyną opryszczki na ustach.
Wirusem opryszczki zarazić się można jedynie od człowieka – wysoce zakaźny jest płyn surowiczy, jaki powstaje w pęcherzykach będących objawem zmiany chorobowej. Do pierwszej infekcji HSV1 dochodzi najczęściej w dzieciństwie. Wirusy wnikają do organizmu poprzez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową. Przenoszą się przez bezpośredni kontakt (np. przez pocałunek), rzadziej przez wspólnie używane przedmioty (np. sztućce). Wirus opryszczki jest jednak nietrwały poza organizmem nosiciela. Objawy choroby rozwijają się w okresie nieprzekraczającym 26 dni, najczęściej po tygodniu.
Charakterystyka wirusa opryszczki wargowej
Każda osoba, u której choroba wystąpiła choć raz, jest nosicielem Herpes simplex do końca życia. U niektórych nie pojawiają się żadne objawy świadczące o zakażeniu. Połowa zaś cierpi na nawroty opryszczki wargowej, które mogą wystąpić w dowolnym momencie pod wpływem różnych czynników.
Wirus HSV ma zdolność do latencji, czyli trwania w stanie uśpienia, nawet przez wiele lat. W formie latentnej (utajonej) Herpes simplex przebywa w zakończeniach nerwowych. HSV-1 najczęściej zagnieżdża się w zwoju nerwu trójdzielnego. Po reaktywacji (lub zarażeniu pierwotnym) wirus przenika do naczyń krwionośnych. Atakuje komórki śródbłonka naczyniowego, co powoduje uszkodzenie ściany naczynia i wysięk. Miejscowe zmiany zapalne przybierają postać pęcherzyków z płynem surowiczym, w którym wirus nadal namnaża się, dopóki nie nastąpi odpowiedź układu immunologicznego.
Najczęstsze przyczyny opryszczki wargowej
Zimno na wardze powstaje na skutek namnażania się aktywnego wirusa HSV. Jeśli przyczyną nie jest zakażenie pierwotne, to zachorowanie oznacza, że przebywający w formie latentnej Herpes simplex przeszedł do fazy wiremii w odpowiedzi na działanie takich czynników jak:
- spadek odporności (opryszczka ust często towarzyszy np. przeziębieniu);
- stres, przemęczenie;
- niedożywienie (niedobory substancji odżywczych);
- zmiany hormonalne (głównie miesiączka);
- stosowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów);
- ekspozycja na silne promieniowanie UV (np. na światło słoneczne);
- duże wahania temperatury (zwłaszcza wychłodzenie organizmu);
- urazy w okolicach ust (np. po zabiegu dentystycznym czy estetycznym).
Leczenie opryszczki na ustach
Nawroty opryszczki wargowej mogą występować co wiele lat, ale też co kilka miesięcy, a nawet parę razy w miesiącu. Przebieg choroby jest stosunkowo łagodny. Początkowo towarzyszy mu lekkie mrowienie czy szczypanie w okolicach warg. Gdy zmiana rozwinie się (pęcherze pękają i przekształcają w miejscowe owrzodzenia), bywa lekko bolesna. Uciążliwa jest jednak przede wszystkim z powodów estetycznych oraz ze względu na fakt, że stanowi źródło zakażenia – zarówno dla innych osób, jak i dla chorego (przy braku odpowiedniej higieny choroba rozwinąć się może w opryszczkowe zapalenie jamy ustnej).
Przy prawidłowej odpowiedzi immunologicznej opryszczka wargowa przemija samoistnie w ciągu kilku dni. Niestety jak dotąd nie wynaleziono lekarstwa, którym można by się całkowicie wyleczyć z zakażenia HSV – zmianę można wyłącznie leczyć objawowo acyklowirem. Przede wszystkim jednak warto zapobiegać wystąpieniu opryszczki na ustach, w miarę możliwości stroniąc od okoliczności, które przyczyniają się do uaktywnienia Herpes simplex. Będąc nosicielem wirusa, dobrze jest np. zrezygnować z wizyt w solarium czy unikać ekspozycji twarzy na mroźne powietrze.
Zobacz wideo: Jak pozbyć się opryszczki?
Bibliografia:
1. M. Czarnecka-Operacz, Dermatologia w praktyce, Warszawa 2018.
2. B. Cieśluk, A. Majewska, Wirus opryszczki pospolitej typu I (HSV-1) – epidemiologia i kliniczne postacie nietypowych zakażeń, [w:] „Zakażenia” 2006, nr 6, s. 71–72.
