Ponieważ niemal cała siatkówka zbudowana jest z komórek nerwowych, jest ona bardzo wrażliwa na niedotlenienie i szybko podlega nieodwracalnym zmianom. Odklejenie siatkówki oraz jej odwarstwienie to stany, które należy szybko rozpoznawać i leczyć, by zapobiec utracie wzroku.
Siatkówka – budowa i funkcja
Siatkówka oka to cienka, błoniasta struktura zbudowana z komórek nerwowych i barwnikowych. Składa się z 10 warstw. Jedną z nich jest warstwa receptorowa złożona z czopków i pręcików pozwalających na przekształcanie światła w impulsy elektryczne. Przetworzone przez pozostałe warstwy siatkówki impulsy trafiają do mózgu, który analizując je, umożliwia rozpoznawanie kształtów, kolorów i ruchu.
Gałka oczna, której ściana zbudowana jest głównie z rogówki i białej twardówki, wyścielona jest od wewnątrz przyczepioną do niej błoną naczyniową (jej częścią jest również tęczówka). W tylnej części, na naczyniówce, spoczywa siatkówka przyczepiona do ściany oka od wewnątrz tylko w niektórych miejscach. W pozostałej części utrzymywana jest na naczyniówce dzięki obecności ciała szklistego – półpłynnej substancji wypełniającej tylny segment oka – oraz za sprawą ciśnienia panującego w oku.
Odklejenie i odwarstwienie siatkówki
Odklejenie siatkówki to stan, w którym siatkówka oddziela się nieco od naczyniówki, pozostając w jej pobliżu, albo ulega rozdarciu. Cięższym przypadkiem jest odwarstwienie siatkówki, polegające na uniesieniu się siatkówki i odsunięciu jej od naczyniówki. Jest to o tyle istotne, że siatkówka i przylegające do niej z przodu ciało szkliste nie mają własnych naczyń krwionośnych. Jedynym źródłem zaopatrzenia w tlen i substancje odżywcze jest więc naczyniówka. Brak kontaktu tych dwóch struktur sprawia, że niedotleniona siatkówka przestaje funkcjonować.
Odklejenie i odwarstwienie siatkówki – objawy
Objawy odklejenia siatkówki zależą od lokalizacji i rozległości zmian.
Najczęściej zgłaszanymi przez chorych problemami są:
- pogorszenie widzenia, mroczki lub rozbłyski,
- sektorowa utrata widzenia obwodowego w jednym oku – dotycząca np. przedmiotów znajdujących się od strony nosa lub w bok od osi spojrzenia, pod nogami lub nad głową,
- potykanie się, zahaczanie o przedmioty, których chory nie dostrzega, mimo że znajdują się w jego normalnym polu widzenia.
Przyczyny odklejenia siatkówki
Przyczynami odklejenia siatkówki mogą być:- urazy,
- starzenie się organizmu,
- zwyrodnienia siatkówki, np. związane z wiekiem zwyrodnienie plamki (AMD),
- choroby układowe (najczęściej cukrzyca).
Wśród urazów najniebezpieczniejsze są zdarzenia powodujące perforację gałki ocznej. Powstały otwór bywa przyczyną spadku ciśnienia wewnątrzgałkowego i ułatwia odklejenie siatkówki. Tępy lub penetrujący uraz może ją też bezpośrednio przemieścić. Krwotok do ciała szklistego i stan zapalny wywołany przez uraz powoduje namnożenie tkanki łącznej. Powstałe pasma włókniste ulegają z czasem obkurczeniu, co powoduje pociąganie i rozdzieranie znajdujących się w ich pobliżu struktur, szczególnie delikatnej siatkówki.
Starzenie się organizmu jest przyczyną degeneracji i częściowego odwodnienia ciała szklistego, wskutek czego jego objętość zmniejsza się. Powoduje to spadek ciśnienia, jakim do ściany oka dociskana jest siatkówka, co może skutkować jej odklejeniem.
W przebiegu chorób zwyrodnieniowych dochodzi do odklejenia siatkówki w związku z powstawaniem pod nią zmian patologicznych (np. skupień barwnika, krwotoku lub obrzęku podsiatkówkowego).
Przyczyną odklejenia siatkówki w przebiegu cukrzycy jest powstawanie nowych, niepełnowartościowych naczyń, które pękając, powodują krwawienia wewnątrzgałkowe. Krwiaki organizują się, włóknieją, a rozrost tkanki włóknistej powoduje wcześniej opisane zmiany.
Leczenie odklejenia siatkówki
Odklejenie siatkówki wymaga specjalistycznego leczenia. Przypadki niepowikłane krwotokiem, odwarstwieniem siatkówki czy obecnością zrostów pociągających siatkówkę leczy się często za pomocą lasera. Siatkówkę naświetla się w wielu miejscach, co powoduje jej punktowe przytwierdzenie do naczyniówki. Zabezpiecza ją to przed powstawaniem nowych zmian.
Stany związane z odwarstwieniem wymagają leczenia operacyjnego. Niewielkie, niepowikłane odwarstwienia lub rozdarcia zabezpiecza się bez otwierania gałki ocznej –opasując gałkę specjalną taśmą i umieszczając nad odwarstwieniem silikonową plombę, która – przez ucisk – ma zapewnić ponowne przyłożenie siatkówki.
Podstawową metodą leczenia odklejenia siatkówki jest witrektomia – zabieg operacyjny polegający na dotarciu do wnętrza oka specjalnymi mikronarzędziami, pozwalającymi na odessanie krwiaka, usunięcie błon lub pasm tkanki łącznej powodujących pociąganie siatkówki. W kolejnych fazach zabiegu siatkówkę przykłada się do naczyniówki, stosując silikon, specjalne płyny lub gazy. Następnie zabezpiecza się ją laserem przed ponownym odłączeniem. Chory po takim zabiegu wymaga stałej opieki lekarskiej.
