Objaw Blumberga sygnalizuje miejscowy stan zapalny otrzewnej. Wywołuje się go podczas obmacywania brzucha. Procedura ta nie wymaga żadnego sprzętu i jest zwykle pierwszym, przesiewowym badaniem, które pozwala rozstrzygnąć, czy u chorego rozwija się stan zapalny, który potencjalnie może prowadzić do rozlanego zapalenia otrzewnej.
Mechanizm powstawania objawu Blumberga
Wnętrze jamy brzusznej wysłane jest błoną śluzową nazywaną otrzewną (od słowa trzewia – narządy wewnętrzne). Jest ona miękka, elastyczna i pozwala organom na swobodne przemieszczanie się względem siebie i powłok brzucha (niewielka ilość wydzieliny śluzowej otrzewnej zmniejsza tarcie). Anatomicznie otrzewną dzieli się na 2 części: ścienną i trzewną. Część ścienna znajduje się na ścianie jamy brzusznej, trzewna pokrywa powierzchnię większości narządów wewnętrznych.
Ze względu na mocną błonę podstawną, zawierającą wiele włókien łącznotkankowych, otrzewna zabezpiecza organy jamy brzusznej, tworząc dla większości z nich swego rodzaju torebkę. Fałdy otrzewnej stabilizują pozycję narządów, a w przypadku jelit – jednocześnie zapewniają im odpowiednią ruchomość (niezbędną ze względu na spełnianą funkcję). Ta część otrzewnej, nazywana krezką, jest również rusztowaniem dla bardzo gęstej sieci naczyń żylnych i tętniczych zaopatrujących jelito cienkie i grube.
Bogate unerwienie otrzewnej sprawia, że toczący się w niej proces zapalny lub rozciąganie powoduje u chorego silny ból. Rozlane zapalenie otrzewnej jest stanem zagrożenia życia i ze względu na intensywność objawów (silne bóle, napięty, „deskowaty” brzuch, porażenna niedrożność jelit) nie stanowi problemu diagnostycznego. Niewielkie ograniczone stany zapalne otrzewnej trudno jest czasem odróżnić od kolki lub innych chorób narządów jamy brzusznej. W takiej sytuacji pomocnicze znaczenie w ustalaniu przyczyny dolegliwości może mieć objaw Blumberga.
Objaw Blumberga – technika wykonania
Objaw ten bada się w przypadkach, kiedy podejrzewa się, że doszło do miejscowego zapalenia lub silnego podrażnienia otrzewnej. Mechanizm wywoływania opiera się na spowodowaniu reakcji bólowej podrażnionej otrzewnej. Badający chorego lekarz uciska mocno, lecz powoli okolicę brzucha, w której występują dolegliwości (zwykle powoduje to nasilenie bólu). Następnie szybkim ruchem unosi rękę i odrywa ją od brzucha badanej osoby. Jeśli w tym momencie pojawia się jeszcze silniejszy, krótkotrwały, ostry ból (opisywany jak silne ukłucie albo jak wbicie noża), objaw Blumberga określa się jako dodatni. Jeśli uniesienie ręki przez badającego nie powoduje wzmocnionej reakcji bólowej, objaw jest ujemny. Aby dokładniej umiejscowić źródło podrażnienia otrzewnej, badanie wykonuje się nie tylko w klasycznej pozycji leżącej (na plecach), ale również po przekręceniu pacjenta na prawy lub lewy bok.
Przyczyny dodatniego objawu Blumberga
Najczęstszymi przyczynami dodatniego objawu Blumberga są zmiany w podbrzuszu. U kobiet powodem jego wystąpienia jest zwykle zapalenie przydatków macicy (jajników i jajowodów). Zmiany po stronie lewej dają dość typowy obraz i postawienie wstępnego rozpoznania nie nastręcza trudności. Jeśli dodatni objaw pojawia się po prawej stronie w podbrzuszu, należy różnicować zapalenie przydatków z zapaleniem wyrostka robaczkowego, który z kolei jest najczęstszym powodem występowania objawu Blumberga u mężczyzn. Zwraca się wtedy szczególną uwagę na lokalizację maksymalnego bólu. Badacze opisali miejsca typowe dla zapalenia wyrostka robaczkowego. Jest to punkt Lanza (zlokalizowany w 1/3 odległości pomiędzy kolcem biodrowym przednim górnym prawym a lewym) i punkt McBurney’a (usytuowany w połowie odległości między prawym kolcem biodrowym przednim górnym a pępkiem).
Objawy zapalenia (i lokalizacja objawu Blumberga) wyrostka mogą być niecharakterystyczne, jeśli wyrostek umieszczony jest nietypowo (schowany za początkowym odcinkiem jelita grubego, czyli tzw. zakątniczy), jest bardzo długi albo (przy bardzo rzadko występującym, odwróconym położeniu narządów jamy brzusznej) znajduje się po lewej stronie ciała. Objawy podobne do zapalenia wyrostka robaczkowego powstają również przy zapaleniu uchyłka Meckela – występującego u części osób, niewielkiego, ślepego odgałęzienia końcowego odcinka jelita cienkiego, które pod względem budowy podobne jest do wyrostka.
Częste jest występowanie tzw. fałszywie dodatniego objawu Blumberga. Pojawia się on w trakcie napadu kolki jelitowej, gdy w świetle jelita wypełnionym masami kałowymi znajduje się duża ilość gazu. Dochodzi miejscowo do silnego, balonowatego rozdęcia jelita, rozciągnięcia jego ściany i pokrywającej ją otrzewnej. W takiej sytuacji wywoływanie objawu Blumberga może przynieść wynik dodatni.
Wymienione jednostki chorobowe to tylko najczęstsze i najbardziej podstawowe przyczyny występowania dodatniego objawu Blumberga. Całościowy wywiad kliniczny, kompletne badanie przedmiotowe i wykonanie właściwych badań dodatkowych pozwala na rozpoznanie choroby, która go wywołała i zastosowanie odpowiedniego leczenia.
