Szacuje się, iż na nietolerancję laktozy cierpi średnio co trzeci Polak. Aby zapobiec uciążliwym dolegliwościom nietolerancji laktozy warto przede wszystkim stosować dietę eliminacyjną, czyli wykluczyć z diety mleko i produkty mleczne niefermentowane. Dietoterapia stanowi nieco większy problem w przypadku nietolerancji laktozy u niemowląt.
Nietolerancja laktozy - co ją powoduje?
Nietolerancja laktozy pojawia się, gdy dochodzi do zaburzenia trawienia i wchłaniania laktozy (nie należy jej mylić ze skazą białkową).
Organizm nie jest w stanie wówczas w sposób prawidłowy rozłożyć cząsteczki laktozy złożonej z galaktozy i glukozy.Przyczynia się do tego niedobór laktazy, czyli enzymu odpowiedzialnego za trawienie laktozy, który wydzielany jest w ścianie jelita cienkiego.
Nietolerancja laktozy może być spowodowana zmianą zachodzącą w obrębie genu odpowiedzialnego za wytwarzanie laktazy (nietolerancja wrodzona). Może być efektem ubocznym nieleczonej alergii pokarmowej, przebytej infekcji np. zakażenia pasożytniczego przewodu pokarmowego jak lamblioza czy zapalenia przewodu pokarmowego, stanowić objaw towarzyszący chorobom, jak celiakia, mukowiscydoza, choroba Whipple'a, zespół krótkiego jelita, choroba Leśniowskiego-Crohna i martwicze zapalenie jelita lub być skutkiem stosowania niektórych leków czy chemioterapii.
Stan ten może rozwinąć się u przedwcześnie urodzonych dzieci. Zazwyczaj ustępuje, gdy w jelitach wcześniaka rozpoczyna się proces wytwarzania laktazy.
Nietolerancja laktozy u niemowląt - objawy
Nietolerancja laktozy u dzieci objawia się przeważnie dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego. Typowe objawy to: bóle brzucha, kolka, uczucie przelewania w brzuchu, wzdęcia, gazy, biegunki. Dzieci oddają często luźne, pieniste, kwaśne stolce nazywane stolcami fermentacyjnymi, które mają działanie silnie drażniące dla skóry okolicy odbytu, co skutkuje odparzeniami.
Pojawić się mogą zaburzenia snu. Częste biegunki stanowią przyczynę nadmiernej utraty wody, a razem z nią ważnych składników odżywczych, w wyniku czego dochodzi do niedożywienia, odwodnienia i spadku masy ciała.
Nietolerancja laktozy - objawy u dorosłych
Typowe objawy nietolerancji laktozy u dorosłych to:
- wzdęcia, odbijanie,
- cuchnące, wodniste biegunki,
- mdłości, wymioty,
- podrażnienie błony śluzowej jelit przez gazy i kwasy tłuszczowe MCT,
- uczucie przelewania się w jelitach,
- oddawanie dużej ilości gazów,
- wzrost ciśnienia osmotycznego w jelitach,
- napadowe kolkowe bóle brzucha.
Natężenie objawów determinowane jest ilością produkowanej laktazy, przy czym im jest jej mniej, tym stają się one dotkliwsze.
Nietolerancja laktozy przyczynia się do rozwoju zespołu jelita nadwrażliwego, zapalenia zatok, astmy, egzemy i zaburzeń koncentracji.Dorośli z nietolerancją laktozy często nie przyswajają wapnia, co może powodować bóle kostno-stawowe, osteoporozę i osłabienie kości.
Jak rozpoznaje się nietolerancję laktozy?
Diagnostyka nietolerancji laktozy opiera się na wykluczeniu innych chorób dających podobne symptomy. Stosuje się badanie endoskopowe i pobiera fragment jelita cienkiego w celu oceny zawartości laktazy. W rozpoznaniu stosuje się także:
- badanie stolca - na nietolerancję laktozy wskazuje odczyn pH poniżej 5,5; sprawdzana jest także obecność substancji redukujących węglowodany;
- wodorowy test oddechowy - opiera się na pomiarze stężenia wodoru w wydychanym powietrzu; do badania pobiera się dwie próbki - na czczo i dwie godziny po wypiciu roztworu zawierającego rozpuszczoną laktozę;
- próba eliminacji i prowokacji pokarmowej - czasowe usunięcie z jadłospisu produktów zawierających laktozę i baczne obserwowanie ustępowania objawów;
- badanie genetyczne.
Nietolerancja laktozy a dieta
Podstawę przy leczeniu nietolerancji laktozy stanowi dieta eliminacyjna. Przy ustaleniu jadłospisu warto skorzystać z pomocy dietetyka. Mleko matki czy krowie zastępuje się mlekiem modyfikowanym bezlaktozowym lub sojowym.
Usunięcie nabiału z codziennej diety wymaga spożywania produktów zastępczych, które będą źródłem wapnia. Karmiące matki, u których dzieci stwierdzono nietolerancję laktozy, nie muszą rezygnować z nabiału, bo nie wpływa to na zmniejszenie ilości laktozy w pokarmie.Niektórzy lekarze zalecają spożywanie fermentowanych napojów mlecznych - jogurty naturalne, mleko acidofilne, kefiry, gdyż zawierają bakterie probiotyczne, korzystnie wpływające na mikroflorę i pracę jelit. Dieta powinna być bogata w migdały, orzechy, warzywa zielonolistne (kapusta, szpinak, brukselka), warzywa strączkowe (fasola, groch, soczewica), ryby. Warto wspomagać ją preparatami laktazy.
